Της Νόρας Ράλλη
Στη χώρα μας, όλοι θυμόμαστε ότι η Ν.Δ. προεκλογικά ήταν ενάντια στο δημόσιο σύστημα υγείας και στελέχη της έκαναν λόγο για ιδιωτική ασφάλιση και περίθαλψη. Από πού κι ώς πού, λοιπόν, ξαφνικά μας καλεί αυτή η ίδια κυβέρνηση και αυτά τα ίδια στελέχη να «χειροκροτήσουμε» κάτι το οποίο πριν από λίγο ήθελαν να διαλύσουν;
Σε πρωτόγνωρες συνθήκες διαβίωσης και επιβίωσης, λόγω της πανδημίας, ίσως τελικά διακυβεύεται κάτι ακόμη σημαντικότερο από την ανθρώπινη ζωή. Ο Γιάννης Ανδριανάτος, ιδρυτής του «Ρητορικού Κύκλου», όπου τις τελευταίες δεκαετίες διδάσκει διαλεκτική, φιλοσοφία κ.ά., προχωρά σε αναλύσεις –αιρετικές ίσως, ειδικά σε σύγκριση με τα όσα ακούγονται– για το τι ακριβώς συμβαίνει εν μέσω πανδημίας, ποιοι την εκμεταλλεύονται, με ποιον τρόπο, με τι σκοπό, πόσο επικίνδυνη είναι η μετα-κορονοϊό εποχή και πώς μπορούμε ν’ αντιδράσουμε.
Πώς κατορθώνει η σημερινή κυβέρνηση να πείθει τον κόσμο και μάλιστα σχεδόν να αγιοποιείται, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν ζητήματα για τα οποία της ασκείται σοβαρή κριτική και γίνονται σοβαρά λάθη;
Η μέθοδος πειθούς που υπάρχει σήμερα παγκοσμίως, και στην Ελλάδα, είναι η βία. Δηλαδή, η απειλή, ο εκβιασμός. Αυτό ενεργοποιεί αρχέγονα συστήματα του εγκεφάλου, τον λεγόμενο ερπετοειδή εγκέφαλο. Είναι και ο παλαιότερος αλλά και η πιο δυνατή φωνή μέσα μας: το ένστικτο επιβίωσης. Ο εγκέφαλος έχει τρεις ηλικίες: έναν ερπετοειδή εγκέφαλο (ο παλαιότερος – φέρει τους αυτοματισμούς και κυρίως τον φόβο επιβίωσης και τα ένστικτα), υπάρχει ένας ενδιάμεσος εγκέφαλος που είναι το θηλαστικό κομμάτι (η αγέλη, το να μπορούμε να ανήκουμε κάπου) και μπροστά είναι ο νεοφλοιός, το πιο εξελιγμένο κομμάτι, όπου υπάρχει η ικανότητα επιλογής, ανάλυσης, η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τις αρετές κ.λπ. Για να σκεφτούμε λογικά και ψύχραιμα, για να λειτουργήσει δηλαδή το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου, πρέπει το πίσω μέρος να τελεί εν πλήρει ηρεμία. Αν δεν ισχύει αυτό και είναι σε κατάσταση φόβου, βίας ή απειλής, τότε το πίσω μέρος του εγκεφάλου είναι αυτό που παίρνει όλο το αίμα (ο εγκέφαλος δουλεύει με αίμα) οπότε το μπροστινό μέρος μένει άδειο – είναι αυτό που λέμε λαϊκά «ακατοίκητο». Αυτό εννοούμε: ότι δεν αιματώνεται. Οπότε όποιος και να είσαι, εκείνη τη στιγμή δεν μπορείς να σκεφτείς! Αυτή τη στιγμή ζούμε ένα παγκόσμιο πείραμα σωφρονισμού. Ενα πείραμα σωφρονισμού και υπακοής σε κάποια μέτρα, τα οποία –όπως έχει δείξει η Ιστορία– δεν αποσύρονται: έρχονται για να μείνουν.Στη χώρα μας, όλοι θυμόμαστε ότι η Ν.Δ. προεκλογικά ήταν ενάντια στο δημόσιο σύστημα υγείας και στελέχη της έκαναν λόγο για ιδιωτική ασφάλιση και περίθαλψη. Από πού κι ώς πού, λοιπόν, ξαφνικά μας καλεί αυτή η ίδια κυβέρνηση και αυτά τα ίδια στελέχη να «χειροκροτήσουμε» κάτι το οποίο πριν από λίγο ήθελαν να διαλύσουν; Αναρωτιέμαι τι θα γινόταν αν ο ιός χτυπούσε τον δεύτερο ή τον τρίτο χρόνο της κυβέρνησης και είχαν προλάβει να κάνουν αυτό που προανήγγειλαν προεκλογικά, καταστρέφοντας ουσιαστικά το δημόσιο σύστημα υγείας. Φανταστείτε τι θα γινόταν τότε... Οπότε, το ένα είναι το θέμα της υγείας, δηλαδή της περίθαλψης, των νοσοκομείων κ.λπ., όπου οι εδώ κυβερνώντες παρουσιάζονται ως προστάτες αυτού του ίδιου συστήματος που μέχρι χθες ούτε πίστευαν ούτε στήριζαν.
Και το δεύτερο, ποιο είναι;
Το δεύτερο είναι ότι υπάρχει μια βία στον τρόπο επικοινωνίας, πειθούς και επιβολής. Για να μπορέσεις να ενεργοποιήσεις τον αρχέγονο εγκέφαλο πρέπει να κάνεις τον άλλον να νιώσει ενοχές. Αν παρατηρήσετε πώς μιλάνε οι της πολιτικής προστασίας, αλλά και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, είναι σαν να φταίμε εμείς για τον ιό, σαν να είναι δική μας ευθύνη το αν θα ζήσουμε ή όχι, αν θα ζήσει ή αν θα πεθάνει ο διπλανός μας, καθώς όλα αυτά εξαρτώνται από το πόσο θα προσαρμοστούμε στις εντολές τους. Σαν δηλαδή το πειραματόζωo, το ποντίκι στο πείραμα, να φταίει αυτό αν στο τέλος δεν βγει το αποτέλεσμα που περιμένει αυτός που κάνει το πείραμα.
Ταυτόχρονα, διαπιστώνουμε καθημερινά ότι είναι πολύ εύκολο και για τον πολίτη να κάνει χρήση αυτής της «ενοχής» απέναντι στον συνάνθρωπό του (γείτονα, Ελληνα, μετανάστη κ.λπ.).
Κοίταξε, εδώ υπάρχει μια μέγκενη: από τη μία είναι ο φόβος και η απειλή και από την άλλη η κολακεία. Τον φόβο τον ενστάλαξαν χρησιμοποιώντας εικόνες από την Ιταλία με τα φέρετρα, πομπώδεις εκφράσεις και αόριστες δηλώσεις. Καθώς ο φόβος είναι μεταδοτικός· αντί η πανδημία να φέρει αλληλεγγύη, απομακρύνει ακόμα περισσότερο τον έναν από τον άλλον. Ειδικά στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, το φοβικό σύνδρομο είναι πολύ έντονο, καθώς ο σύγχρονος πολιτισμός μάς έχει κρύψει τον θάνατο. Ο θάνατος δεν πρέπει να φαίνεται! Αυτό που πρέπει να φαίνεται είναι η κατανάλωση, η διασκέδαση, ότι περνάμε ωραία. Ο,τι δηλαδή βλέπουμε στα πρωινάδικα, στα ίνσταγκραμ των διασήμων και στη διαφήμιση. Πλέον πεθαίνουμε αποξενωμένοι. Επιπλέον, ζούμε σε έναν πολιτισμό όπου τρως μπούλινγκ αν δεν διαθέτεις το «σύνδρομο της φαινομενικής αταραξίας»: ότι δεν τρέχει τίποτα, ότι όλα μπορούμε και τα ελέγχουμε. Μας έχουν μάθει πως ο θάνατος δεν πρέπει να μπερδεύεται με τη ζωή. Ενώ, αντίθετα, ο θάνατος είναι το κίνητρο για ζωή! Μόνο αν δεν είσαι αποβλακωμένος, όπως είναι ο σύγχρονος άνθρωπος, τότε μόνο καταλαβαίνεις ότι ακριβώς επειδή μια μέρα θα πεθάνεις, κάθε μέρα πρέπει να τη ζήσεις με πάθος, δημιουργικά και με άξονα το κοινό καλό. Να δοθείς και να δώσεις.Δυστυχώς, ζούμε σε μια ψευδαίσθηση αιωνιότητας και το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι ακόμα ένα αυτοκίνητο, ακόμα ένα κινητό... Ολα αυτά τα υλικά αγαθά τα ονομάζουμε «υποκατάστατο φόβου θανάτου». Οι αρχαίοι αυτή τη συσσώρευση πλούτου και αγαθών την ονόμαζαν «αστική ζωή», εξ ου και η λέξη «αστείο». Είμαστε «αστοί», δηλαδή «αστείοι», καθώς προσπαθούμε να ελέγξουμε την απροσδιοριστία της ζωής. Ακριβώς αυτό μας έδειξε και η πανδημία: ότι η πατρίδα της ψυχής μας είναι η απροσδιοριστία και αυτήν πρέπει να αγκαλιάσουμε!
Αυτό συμβαίνει;
Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει. Αντί να αγκαλιάσουμε αυτήν την απροσδιοριστία, αγκαλιάζουμε τον υπερέλεγχο – κάτι το οποίο είναι έξω από τα ανθρώπινα και οδηγεί σε καταστάσεις υπάνθρωπες. Είμαστε απροπόνητοι στον θάνατο και γι’ αυτό δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε άξια ούτε τη ζωή ούτε τον θάνατο. Ταυτόχρονα, είμαστε «θαμπωμένοι» από την κολακεία («μπράβο που κάνεις ό,τι σου λέμε!») και εξαιρετικά εντοπίσιμοι. Κλεισμένοι μέσα στα σπίτια μας, μπροστά σε οθόνες. Η ύψιστη εξουσία είναι πάντα αόρατη. Ποιος εξουσιάζει τον κόσμο σήμερα; Οι εταιρείες τεχνολογίας, διαδικτύου κ.λπ. Τι μπορεί στ’ αλήθεια να διεκδικήσει ένας «εντοπίσιμος άνθρωπος»; Τέλος, έχουμε και αυτό που περιγράφει έξοχα ο Κάφκα: την ενοχή του υπηκόου. Και ζούμε σε μια χώρα που κάνει αγώνα θανάτου: ποιος θα έχει λιγότερους νεκρούς!Ακόμα κι αυτό η κυβέρνηση το χρησιμοποιεί παραπειστικά. Γιατί κανείς δεν λέει ότι η Βουλγαρία, η Αλβανία και άλλες χώρες έχουν ακόμα λιγότερους νεκρούς; Κανείς δεν λέει ότι οι επιστήμονες αφήνουν ανοιχτό το ζήτημα: μιλάνε για DNA, πως μπορεί να είναι θέμα βιότοπου, θερμοκρασίας κ.ά.; Είναι ακόμα υπό έρευνα αυτό. Δηλαδή, δεν οφείλεται ότι έχουμε λιγότερους θανάτους στα τόσο φοβερά και τρομερά μέτρα ενός Μέγα Ναπολέοντα/Μωϋσή/Σωτήρα, όπως παρουσιάζουν τον Κυρ. Μητσοτάκη. Πλέον έχουμε φτάσει στο σημείο να ζούμε μια «πολιτική νεκροταφείου»! Με βάση αυτό ετοιμάζονται να ψηφίσουν κυβερνήσεις – αυτό θα γίνει και σε μας στις επόμενες εκλογές. Θα χρησιμοποιήσουν τους νεκρούς ως μέσο επιβολής (το κάνουν ήδη) και μικροπολιτικής για την εκλογική νίκη (ήδη έχουμε σημάδια γι’ αυτό).
Υπάρχει κάτι ως αντίβαρο;
Καταρχάς με τον φόβο δεν μπορείς να κυβερνήσεις για μεγάλο διάστημα μια χώρα. Θα σου γυρίσει μπούμερανγκ. Για τους πολίτες, φιλοσοφικά λέμε ότι δύο πράγματα χρειάζονται: απόσταση από τα γεγονότα, ώστε να μπορείς με καθαρό νου να πάρεις τις δικές σου αποφάσεις και να καταλήξεις σε δικές σου κρίσεις και όχι να γίνεσαι έρμαιο της κάθε προπαγάνδας. Και το δεύτερο, είναι επαφή με τους ανθρώπους. Τώρα, και άκριτα δεχόμαστε τα γεγονότα και καμία επαφή δεν έχουμε ανθρώπινη. Φαντάζεστε ένα μωρό που απ’ όταν γεννηθεί δεν θα δεχτεί ανθρώπινο άγγιγμα; Πώς θα γίνει μεγαλώνοντας; Ή μια χώρα που μόνο «υπακούει»; Αν χαθεί η ανθρώπινη επαφή και η κρίση, οι κοινωνίες γίνονται σκληρές, ανέπαφες, ρομποτοποιημένες.
Για να κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου, τι μας λες; Να βγούμε στους δρόμους και να αγκαλιαζόμαστε;
Καταρχάς να πω ότι κι εγώ στο σπίτι είμαι. Δεν λέω βγείτε έξω, αλλά λέω πώς αυτό χρησιμοποιείται και πού οδηγεί. Αν θέλεις τη γνώμη μου, αυτό που θα έκανα θα ήταν πρώτα απ’ όλα να απομονώσω σε ειδικές δομές τις ευπαθείς ομάδες και εκεί να λάβω σοβαρά μέτρα. Εγινε ακριβώς το αντίθετο. Χιλιάδες πέθαναν χωρίς να λάβουν καμία φροντίδα. Αν γινόταν αυτό (και η Ευρώπη είχε χρόνο να το κάνει, αλλά δεν έδωσε τη δέουσα σημασία· και αν ο κ. Τσιόδρας έβγαινε τότε κι έλεγε πως δεν είναι μεταδοτικός ο ιός) δεν θα χρειάζονταν να κλείσουν όλες οι χώρες σαν να είναι ένα μεγάλο σανατόριο, να μην υπάρχει τέχνη, να μην υπάρχει δημιουργία, να μην υπάρχει το παιδί να βγει έξω και να παίξει. Αυτό που έχει γίνει τώρα, το να σταματήσουν τα πάντα, δεν έχει γίνει ποτέ ξανά, αν και η ανθρωπότητα έχει ζήσει μεγαλύτερα κακά. Πρέπει να υπάρχει αυτό που θα μας οδηγήσει στην ανάταση. Και αυτό είναι πρωτίστως η τέχνη. Χωρίς αυτές τις δυνάμεις ανάτασης, μετά την πανδημία θα είμαστε ζωντανοί (όσοι είμαστε) αλλά και πιο κοντά στο τετράποδο. Αυτός είναι ο κίνδυνος. Καθώς και το ποιος θα μας οδηγήσει σε αυτή την έξοδο και πώς θα την εκμεταλλευτεί.
Τελικά πρέπει να ακούμε όλους αυτούς τους «ειδικούς»;
Ας αναρωτηθούμε ποιοι είναι όλοι αυτοί: ξαφνικά οι Τραμπ, Μέρκελ, Μακρόν, Μητσοτάκης και πόσοι άλλοι έγιναν όλοι τόσο ευαίσθητοι που θέλουν να ακούσουν τους επιστήμονες και φοβούνται μήπως τους πεθάνουν οι πολίτες; Ειδικά όταν αυτοί οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει το λεγόμενο οικολογικό πρόβλημα. Εδώ, μόλις πέρασε ακόμα έναν νόμο-σκάνδαλο κατά του περιβάλλοντος η κυβέρνηση. Ποιοι είναι λοιπόν αυτοί οι «καλοί άνθρωποι» που μας νοιάζονται; Ο Μακρόν δεν άκουγε ποτέ τι έλεγαν τα «κίτρινα γιλέκα», που ζητούσαν ακριβώς αυτά που βλέπουμε τώρα ότι χρειάζονται. Αυτός είναι ο καλός μας άνθρωπος, που ξαφνικά ακούει τους επιστήμονες; Και γιατί ακούνε τώρα τους επιστήμονες, τους γιατρούς και δεν άκουγαν τόσο καιρό άλλους επιστήμονες, περιβαλλοντολόγους, κοινωνιολόγους, οικονομολόγους που λέγανε πού οδεύουμε με τα εργατικά δικαιώματα, με τις συνθήκες του περιβάλλοντος, με την καταστροφή της φύσης, με την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων;... Ο κορονοϊός θα περάσει. Ολα τα υπόλοιπα όμως θα μείνουν και θα τα εκμεταλλευτούν οι ίδιοι άνθρωποι που τώρα είναι οι «καλοί μας άνθρωποι». Οι ίδιοι άνθρωποι που πουλούσαν όπλα, δημιουργούσαν πολέμους, κατέστρεφαν το περιβάλλον. Και μεις, αυτούς ακούμε άκριτα και είμαστε έτοιμοι να τους ξαναψηφίσουμε... ως πειραματόζωα πειθούς. Εδώ δεν έχουν ακόμη διευθετήσει το θέμα της προστασίας της πρώτης κατοικίας! Ο ιστορικός του μέλλοντος θα κρατάει την κοιλιά του από τα γέλια: τι σου λέει η κυβέρνηση; Οτι μείνε σπίτι σου και σε λίγο θα έρθω να σου πάρω αυτό το σπίτι!
Υπάρχει κίνδυνος για τη δημοκρατία;
Υπάρχει ισχυρότατος κίνδυνος για τη δημοκρατία γιατί ακριβώς αυτό που γίνεται τώρα είναι ένα ιδιότυπο σχήμα ολοκληρωτισμού το οποίο ενέχει και την ψηφιακή τεχνολογία και την «ενοχή του υπηκόου» που προείπαμε. Αρκεί να αναρωτηθούμε: ποιος κερδίζει από όλα αυτά; Ο άνθρωπος; Οι ανώτερες αρετές; Οι εταιρείες τεχνολογίας, οι «ημέτεροι» των κυβερνήσεων; Ποιος; Και να πω και τούτο: σε κανέναν πολιτισμό δεν ήταν πάνω απ’ όλα η ανθρώπινη ζωή, αλλά ανώτερες αξίες και ιδεώδη. Αυτό δεν κάνανε και το 1821, το οποίο ετοιμάζονται να γιορτάσουν; Τι λέγαν τότε: Ελευθερία ή Θάνατος! Δεν λέγαν «ελευθερία ή, αν τα βρούμε σκούρα, ας κάνουμε την πάπια». Η ανθρώπινη ζωή δεν αποτελεί αυταξία από μόνη. Πρέπει να παλεύεις για κάτι το οποίο ξεπερνά την επιβίωση. Να είσαι έτοιμος να δώσεις (ή και να χάσεις) τη ζωή σου για μια ανώτερη αξία. Αυτό σε κάνει ουσιαστικά άνθρωπο.
Πώς, λοιπόν, μπορούμε να αντισταθούμε;
Θα πρέπει μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων να σκεφτεί όλα τα παραπάνω. Να στραφεί σε σπουδαία συγγράμματα –λογοτεχνικά, φιλοσοφικά κ.λπ.– και να βοηθηθεί απ’ όλα αυτά ώστε να μπορέσει να δει στην ολότητά του το τι συμβαίνει. Να δει ποιος επωφελείται από αυτήν την ψηφιακή χούντα που ζούμε, από αυτόν τον ιδιότυπο ολοκληρωτισμο, από αυτήν την «καλοσύνη» της εξουσίας. Και να κρίνει. Και μετά να δράσει, ώστε όλα αυτά τα δυστοπικά που αναφέραμε να μη γίνουν θέσφατα: το να μην υπάρχουν συνάδελφοι, άρα και η αίσθηση του συνακήκειν και του συναγωνίζεσθαι, το να μην υπάρχει η αγκαλιά και το φλερτ εκτός οθόνης, το να μην υπάρχει ιδιωτικότητα, ελευθερία κίνησης, δημιουργίας και επιλογής. Ενας άνθρωπος «εντοπίσιμος» είναι ένας μη άνθρωπος, ένας άνθρωπος απονευρωμένος. Ποια καλύτερη ευκαιρία για την κάθε εξουσία από μια τέτοια πανδημία;... Μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων μη εντοπίσιμων και μη απονευρωμένων: αυτό χρειάζεται για την αναστροφή αυτής της πορείας. Γιατί μπορεί να μη συμβούν όλα όσα ανέφερα, αλλά κάποια από αυτά θα συμβούν. Και οφείλουμε να είμαστε σε επαγρύπνηση. Και να είμαστε και αρκετοί.
Ποιος είναι
Ο Γιάννης Ανδριανάτος γεννήθηκε στη Νέα Ζηλανδία, με καταγωγή από Κεφαλονιά και Ιθάκη. Σπούδασε ζωγραφική και φιλοσοφία. Είναι ιδρυτής και διευθυντής του «Ρητορικού Κύκλου», όπου προσφέρονται σπουδές πάνω στη χρήση και έκφραση του λόγου, στη διαλεκτική και τη φιλοσοφία (www.ritorikoskyklos.gr). Εχει εκδώσει τη συλλογή χαϊκού «Ανευ αποδοχών» (εκδ. Τυπωθήτω, 2007).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου