για το όνειρο, το όραμα για την ου-τοπία

για το όνειρο, το όραμα για την ου-τοπία
...................................................για το όνειρο, το όραμα για την ου-τοπία
Δεν έχουμε δεν πληρώνουμε....
"Η χώρα δεν έχει ανάγκη από μια συμφωνία γενικά. Έχει ανάγκη από μια έξοδο από τα αδιέξοδα των μνημονίων, από μια σύνθετη πολιτική διεξόδου και αναγέννησης σε όλους τους τομείς, παραγωγικής και πνευματικής – κοινωνικής, εθνικής ανασυγκρότησης, που δεν μπορεί να γίνει μέσα από τα νεοφιλελεύθερα δόγματα και τους όρκους πίστης στις συνθήκες της Ε.Ε., χωρίς έναν σταθερό προσανατολισμό για μια νέα θέση της χώρας στον γεωπολιτικό άξονα. [Ο Δρόμος της Αριστεράς]

Παρασκευή 28 Αυγούστου 2020

Οταν το σύστημα «γεννά» πανδημίες

 



Λέανδρος Μπόλαρης

Επιμέλεια: Γιώργος Σταματόπουλος

Το καλοκαίρι σημαδεύτηκε και από την έκρηξη των κρουσμάτων της πανδημίας παγκοσμίως και στην Ελλάδα. Εν τω μεταξύ, στις αρχές Ιουλίου, μια μελέτη στην επιθεώρηση Nature Communications συμπέραινε ότι τα κύματα ζέστης «έχουν αυξηθεί σε διάρκεια, συχνότητα και ένταση» από τη δεκαετία του ’50 και η αιτία είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Ζούμε στην εποχή μιας ανεπανάληπτης περιβαλλοντικής καταστροφής, με την κλιματική αλλαγή να αποτελεί την πιο γνωστή εκδήλωσή της, αλλά σε καμιά περίπτωση τη μοναδική. Η πανδημία του Covid-19 δεν είναι απλά η «εκδίκηση της φύσης» που βρίσκεται έξω από την ανθρώπινη κοινωνία. Συνδέεται με πολλούς τρόπους με τον τρόπο που ο καπιταλισμός οργανώνει την παραγωγή και τη σχέση της ανθρώπινης κοινωνίας με τη φύση. Αυτή η έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου περιλαμβάνει κείμενα που καλύπτουν δύο θεματικές ενότητες και αναδεικνύουν αυτή τη σύνδεση.

Η πρώτη έχει να κάνει με την πανδημία του Covid-19. Σε αυτά τα κείμενα αναδεικνύονται οι ευθύνες των καπιταλιστών και των κρατών που υπηρετούν τα συμφέροντά τους για την εξάπλωση της πανδημίας και η σύνδεσή της με την περιβαλλοντική κρίση. Αντικαπιταλιστές επιστήμονες έχουν αναδείξει αναλυτικά τη συσχέτιση της «βιομηχανικής γεωργίας και κτηνοτροφίας», στην οποία επιδίδονται γιγάντιες πολυεθνικές, με την καταστροφή των δασών και τη δημιουργία των συνθηκών για το πέρασμα παθογόνων ιών από τα ζώα στους ανθρώπους.

Ομως, τα «κυκλώματα του κεφαλαίου» που προκαλούν αυτή την καταστροφή συνδέουν αυτές τις εταιρείες με όλες τις πτυχές του κυνηγιού του κέρδους. Γιγάντιες χρηματοπιστωτικές εταιρείες όπως η Goldman Sachs ή η JP Morgan χρησιμοποίησαν τα εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που πήραν ως ενίσχυση με τη Μεγάλη Υφεση του 2008/09 για να διαφοροποιήσουν το «χαρτοφυλάκιό» τους. Κομμάτι αυτής της στρατηγικής ήταν να αγοράσουν μεγάλα πακέτα μετοχών σε κινεζικές εταιρείες agribusiness. Και βέβαια οι ίδιες τράπεζες είναι άμεσα δεμένες με τις τεράστιες πολυεθνικές της ενέργειας και των ορυκτών καυσίμων που έχουν το δικό τους μεγάλο μερτικό και στην καταστροφή των δασών και στην κλιματική αλλαγή.

Η δεύτερη ενότητα καταπιάνεται με όλα τα μέτωπα που μοιάζουν σαν ξεχωριστοί αγώνες, από την πάλη για να μη γίνουν οι βουνοκορφές «βιομηχανικά αιολικά πάρκα» μέχρι την πάλη ενάντια στις καταστροφικές εξορύξεις και την περιβαλλοντική καταστροφή της Αττικής και όχι μόνο. Η κυβέρνηση του Μητσοτάκη βαδίζει και σε αυτό το ζήτημα στα χνάρια του Τραμπ και του Μπολσονάρο. Ο «περιβαλλοντικός» νόμος του Χατζηδάκη είναι κομμένος και ραμμένος στα συμφέροντα των αρπακτικών της αγοράς που μαζί με τη φτώχεια και την ανεργία καταστρέφουν το περιβάλλον στο όνομα μιας «ανάπτυξης» που γίνεται άπιαστο όνειρο, για τους από πάνω.

Τα κείμενα αυτής της ενότητας συνδέουν αυτά τα μέτωπα με ένα κόκκινο νήμα: την πάλη ενάντια στο σύστημα του κέρδους και της περιβαλλοντικής καταστροφής. Το υπόβαθρο αυτής της σύνδεσης είναι η ανάλυση του Μαρξ και του Ενγκελς για την καταστροφική δυναμική του συστήματος που το χαρακτηρίζει όχι μόνο η εκμετάλλευση, αλλά και ο τυφλός ανταγωνισμός για το κυνήγι του κέρδους. Οπως θυμίζει ένα κείμενο, ήταν ο Μαρξ εκείνος που μίλησε για τη «μεταβολική ρήξη» που προκαλεί ο καπιταλισμός στη σχέση της κοινωνίας με τη φύση και υπογράμμιζε ότι «η καπιταλιστική παραγωγή, συνεπώς, αναπτύσσει την τεχνική και τον βαθμό συνδυασμού της κοινωνικής παραγωγικής διαδικασίας, υπονομεύοντας ταυτόχρονα τις αρχικές πηγές κάθε πλούτου - το έδαφος και τον εργάτη».

Η χρονιά που πέρασε σηματοδότησε το σημείο όπου τη σύνδεση ανάμεσα στο σύστημα της κρίσης και της ανισότητας με την περιβαλλοντική καταστροφή και τις πανδημίες άρχισαν να την κάνουν εκατομμύρια άνθρωποι. Τον Σεπτέμβρη του 2019, περίπου επτά εκατομμύρια διαδηλωτές και διαδηλώτριες πλημμύρισαν τους δρόμους σε κάθε γωνιά του πλανήτη –και στην Ελλάδα– και το σύνθημα που συνόψισε με τον πιο εύστοχο τρόπο τις ιδέες τους είναι το «Αλλάξτε το σύστημα - όχι το κλίμα». Οι διαδηλώσεις και οι απεργίες των εργαζομένων στην υγεία, την τέχνη, την εκπαίδευση, την τουριστική βιομηχανία και τόσους άλλους χώρους την περασμένη άνοιξη και το καλοκαίρι έκαψαν το χαρτί της Νέας Δημοκρατίας για «ομοψυχία» και «ατομική ευθύνη» με αφορμή την πανδημία. Και το ίδιο έκανε για κάθε κυβέρνηση η παγκόσμια αντιρατσιστική έκρηξη του Black Lives Matter.

Οι ιδέες που υπάρχουν στα κείμενα αυτού του βιβλίου είναι μια κληρονομιά απαραίτητη σήμερα στους αγώνες μας. Γιατί τους δίνει δύναμη ανοίγοντας τους ορίζοντες της συνολικής εναλλακτικής, μιας κοινωνίας απαλλαγμένης από τις «πολλαπλές αποτυχίες του καπιταλισμού», που θα έχει σαν κινητήρια δύναμη την ικανοποίηση των αναγκών και όχι το κέρδος. Για να χρησιμοποιήσουμε πάλι τα λόγια του Μαρξ από το «Κεφάλαιο»:

«Ακόμα και μια ολόκληρη κοινωνία, έvα έθνος, μάλιστα όλες οι σύγχρονες κοινωνίες μαζί παρμένες, δεv είναι ιδιοκτήτες της γης. Είvαι απλώς οι κάτοχοί της, οι επικαρπωτές της, και οφείλουν σαν boni patres familias [καλοί οικογενειάρχες] να την κληροδοτήσουν βελτιωμένη στις επόμενες γενεές... Ο κοινωνικός άνθρωπος, οι συνεταιρισμένοι παραγωγοί θα ρυθμίζουν ορθολογικά αυτή τους την ανταλλαγή της ύλης με τη φύση, θα την υποτάσσουν στον κοινό έλεγχο από μέρους τους, αντί να κυριαρχούνται από αυτήν σαν από μια τυφλή δύναμη, όταν θα την πραγματοποιούν με τη μικρότερη δυνατή δαπάνη δυνάμεων και κάτω από όρους αντάξιους και ταιριαστούς προς την ανθρώπινη φύση τους».

Πηγή: https://www.efsyn.gr/tehnes/ekdoseis-biblia/257400_otan-systima-genna-pandimies

Δευτέρα 13 Ιουλίου 2020

Ο έλεγχος της τροφής σε έναν κόσμο με νέες ανάγκες και δυνατότητες

Του Αλέξανδρου Γαστεράτου

Διατροφική Κυριαρχία, αγροοικολογία, Κοινωνικά Υποστηριζόμενη ΓΕΩργία, είναι έννοιες που δεν συναντα κανείς καθημερινά, ενώ πολύ λίγοι είναι εξοικειωμένοι με αυτές. Ωστόσο στην πραγματικότητα αποτελούν ενεργές πτυχές της παραγωγής τροφίμων. Όχι μιας μαζικής παραγωγής για μαζική κατανάλωση, αλλά προτάσεις για μια διατροφή, που οι πολλοί θα ελέγχουν τι τρώνε και θα έχουν λόγο στην παραγωγή.
Η επισιτιστική ή αλλιώς διατροφική κυριαρχία, αποτελεί έναν όρο που αναδείχθηκε την δεκαετία του ‘90 και αποτελεί δημιούργημα του κινήματος «Via Campesina» (Αγροτικός Δρόμος), που ασχολείται και εκπροσωπεί μεταξύ άλλων τη μικρή γεωργική παραγωγή, τους νέους και τους ακτήμονες αγρότες.
Η διατροφική κυριαρχία δεν αποτελεί φυσικά την κυριαρχία μιας συγκεκριμένης διατροφικής συνήθειας ή τρόπου ζωής, πόσο μάλλον την επιβολή κάτι τέτοιου. Σημαίνει, όπως και άλλες έννοιες, για παράδειγμα και η λαϊκή κυριαρχία, τον έλεγχο πάνω σε κάτι που θα έπρεπε έμμεσα ή άμεσα να θεωρείται «δικό μας». Για αυτό και στην αγγλική γλώσσα η έννοια δεν μεταφράζεται ως Nutritional Domination αλλά ως Nutritional Sovereignty.
Στα μέσα λοιπόν της δεκαετίας του ‘90, οι αγρότες κυρίως της Λατινικής Αμερικής αντιλαμβάνονται ότι στον κόσμο ο οποίος οδεύει αλματωδώς προς την παγκοσμιοποίηση, καλλιεργούσαν για να διατεθούν τα προϊόντα τους υπερτοπικά και υπερεθνικά, ενώ οι ίδιοι είχαν ελάχιστα κέρδη από την παραγωγή.
Η διατροφική κυριαρχία ξεκινά από τον σπόρο τον οποίο θα φυτέψει ο αγρότης, για τον οποίο πρέπει να συμφωνεί η κοινότητα. Στη συνέχεια εξετάζονται μια σειρά παραμέτρων, όπως σε ποια γη θα φυτευτεί, σε ποιον ανήκει η γη, με τι μέθοδο θα την καλλιεργήσει ο αγρότης, με ποιον τρόπο αυτή η τροφή θα μετακινηθεί από εκεί που παράγεται μέχρι τον καταναλωτή, αν θα υπάρχουν μεσάζοντες και πόσοι θα ‘ναι, τι συνθήκες εργασίας θα έχουν όλοι οι άνθρωποι που συμμετέχουν εκεί, ακόμα και σε ποιον ανήκει το νερό που θα παρασχεθεί στην καλλιέργεια.
Ο έλεγχος της «γραμμής» παραγωγής της τροφής είναι στην πραγματικότητα υπόθεση περισσότερων ανθρώπων από όσους τώρα αφορά. Ο έλεγχος των μεθόδων καλλιέργειας, εργασίας στο χωράφι, ακόμα και συγκομιδής της σοδειάς, αποτελούν στοιχεία που αφορούν άμεσα τον καταναλωτή. Ωστόσο οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν το προϊόν αυτό καθεαυτό, το λαμπερό του χρώμα και την τιμή που έχει, χωρίς να κοιτάζουν το μεγαλύτερο κόστος που έχει στην υγεία ή χωρίς να ενδιαφέρονται για το πώς έχει παραχθεί. Την ώρα μάλιστα που οι περιπτώσεις όπως αυτή της Μανωλάδας, σε σχέση με τις συνθήκες εργασίας και της Μονσάντο, σε σχέση με τη χρήση χημικών σκευασμάτων, αυξάνονται όσο η γη γίνεται εμπόρευμα, που πωλείται κατά εκτάρια σε μεγάλες εταιρείες παραγωγής ή ιδιοκτήτες μεγάλων εκτάσεων.

Ένα διαφορετικό μοντέλο παραγωγής – Ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής

Τί τρώμε όμως; Πώς θα έπρεπε να λειτουργεί η παραγωγή; Είναι βιώσιμο ένα άλλο μοντέλο παραγωγής; Μπορεί ο απλός πολίτης να κυριαρχήσει και να ελέγξει τη διατροφή του από τον σπόρο ως το προϊόν στο ψυγείο του; Μια πρωτοβουλία από τη Θεσσαλονίκη λέει «φυσικά και μπορούμε». Το «Agroecopolis», ασχολείται μεταξύ άλλων με τη σύνδεση παραγωγού και καταναλωτή, βοηθώντας τους πρώτους να μπουν στο χώρο της γεωργίας και να χρησιμοποιούν αγρο-οικολογικές μεθόδους και τους δεύτερους να έχουν λόγο στο τι τρώνε, ελέγχοντας επί της ουσίας τη παραγωγή. Επιπλέον, επιχειρεί να δημιουργήσει δίκτυα τέτοια που να βασίζονται στις ανθρώπινες ανάγκες και σχέσεις.
Σε πρόσφατο δελτίο Τύπου της δράσης τους γράφουν αναλυτικά το πώς η ανάγκη για τις πρακτικές αυτές αναδείχτηκε ακόμα περισσότερο κατά τη διάρκεια του Lockdown και εν μέσω πανδημίας του SARS-COV2. Γεωργικά προϊόντα τα οποία έρχονταν στα χέρια των καταναλωτών καθαρίζονταν με νερό και σαπούνι προκειμένου να είναι σχετικά ασφαλή προς βρώση. Αυτό, γιατί η αλυσίδα από το χωράφι μέχρι τον καταναλωτή, σε περιπτώσεις τόσο μαζικής παραγωγής, όπως αυτής των προϊόντων που καταλήγουν στα ράφια των Super Market, είναι τεράστια. Επομένως το χάσμα ανάμεσα στον παραγωγό και τον καταναλωτή δεν επιτρέπει τον έλεγχο πάνω στο ίδιο το προϊόν.
Επίσης την ίδια ώρα που οι μεγάλες αλυσίδες εν μέσω πανδημίας κορονοϊού, αύξαναν τα κέρδη τους, οι μικροί παραγωγοί εκ των πραγμάτων αδυνατούσαν να πουλήσουν τα προϊόντα τους, καθώς βασίζονται κυρίως στην τοπικότητα. Έτσι λοιπόν εφόσον οι λαϊκές αγορές και τα καταστήματα που προμηθεύονται ντόπια προϊόντα είχαν αναστείλει τη λειτουργία τους, μεγάλα κομμάτια της παραγωγής παρέμεναν απούλητα και πολλοί αγρότες αδυνατούσαν να ανταπεξέλθουν οικονομικά.
«Η καθαρή τροφή, η εποχικότητα, η τοπικότητα και οι μικρές αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων μας προσφέρουν τη δυνατότητα να γνωρίσουμε τους παραγωγούς μας και να στηρίξουμε τις τοπικές οικονομίες. Η Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία μας προσφέρει το πλαίσιο πάνω στο οποίο δουλεύουμε. H ΚΥΓΕΩ είναι ένα δίκτυο διανομής τροφής που διευκολύνει τις συναλλαγές μεταξύ μικροπαραγωγών βιολογικών προϊόντων και ομάδων καταναλωτών, υπό την προϋπόθεση της διαφάνειας, της συνεργασίας και των άμεσων συναλλαγών μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών. Πατώντας λοιπόν στις αρχές της ΚΥΓΕΩ δρούμε σε τοπικό επίπεδο, δουλεύουμε αλληλέγγυα, οργανωμένα και αποτελεσματικά ώστε να έχουμε πρόσβαση σε καθαρή, υγιεινή, εποχιακή τροφή όλο το χρόνο σε κάθε γωνιά της χώρας», αναφέρει μεταξύ άλλων το δελτίο Τύπου.

Super Market στη καραντίνα

Πράγματι οι μεγάλοι κερδισμένοι την περίοδο της καραντίνας αναδείχθηκαν τα Super Market. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με μετρήσεις της εταιρείας οικονομικών αναλύσεων IRI, την περίοδο 24 Φεβρουαρίου έως 10 Μαΐου 2020, σε διάστημα δηλαδή έντεκα εβδομάδων από την εμφάνιση κρουσμάτων κορονοϊού στην Ελλάδα, με βάση τα στοιχεία για τις ταχυκίνητες κατηγορίες τα κέρδη των Super Market, μόνο στην Ηπειρωτική Ελλάδα και τη Κρήτη, ανήλθαν σε 1,561 δισ. ευρώ για την περίοδο 24/02/2020-10/5/2020 σε σχέση με την περίοδο 25/02/2019-12/5/2019 οπότε και ανήλθαν σε 1,262 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 23,7%.
Παράλληλα το μεγαλύτερο μερίδιο των αγοραζόμενων προϊόντων αποτέλεσαν τα τρόφιμα.

Μικρές κοινότητες – Ποιοτική τροφή

Η δημιουργία μικρών αγροτικών κοινοτήτων, που θα παράγουν και θα εμπορεύονται βάσει αποφάσεων συνέλευσης τα προϊόντα τους, αν και μη ιδιαίτερα διαδεδομένη πρακτική, δεν είναι νέο σχέδιο. Στην Ισπανία το «γαλατικό χωριό» της Μαριναλέδα είναι το απόλυτο παράδειγμα αγροτικού συνδικαλισμού, κολεκτιβοποίησης και συλλογικής διαχείρισης των προϊόντων.
Παρόλα αυτά στην υπόλοιπη Ευρώπη οι αγρότες περνούν πολύ δύσκολες μέρες, όταν οι τιμές της αγοράς πέφτουν. Σε πολλές περιπτώσεις αναγκάζονται να πωλούν τα προϊόντα τους σε τιμή κόστους ή και χαμηλότερα. Ωστόσο η συγκεκριμένη κατάσταση δεν είναι μονόδρομος. Η ακτιβίστρια και συμμετέχουσα στο Agroecopolis Τζέννυ Γκιουγκή μίλησε στο The Press Project, σχετικά με το πως μπορεί αυτή η κατάσταση να αλλάξει.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, βασικό σημείο αναφοράς είναι «αυτό το “όλοι μαζί”». Όπως εξηγεί, ο κάθε καταναλωτής μπορεί να εγγράφεται και να προπληρώνει για παράδειγμα μια αγροτική σεζόν. Στη συνέχεια, όπως σημειώνει, «θα βρεθούμε λοιπόν όλοι μαζί, αρκετά πριν ο παραγωγός, ή την περίοδο που ο παραγωγός είναι να ξεκινήσει να σπέρνει. Εκεί θα συναποφασίσουμε τι θα φάμε, τι θα μας ταΐσει. Τι σπόρους θα χρησιμοποιήσουμε.
»Ο παραγωγός λοιπόν μετά θ’ αρχίσει να καλλιεργεί και κάθε εβδομάδα ό,τι είναι έτοιμο το συγκομίζει, μας το φέρνει σε ένα σημείο και πάμε και το παίρνουμε. Ή σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να κανονίζουμε και κάποιο home delivery, σε ειδικές περιπτώσεις. Εμείς προκαταβάλουμε κάθε μήνα το ποσό που είναι να δώσουμε και έτσι στην ουσία και οι δύο πλευρές έχουν οφέλη». Με αυτό τον τρόπο, όπως μας λέει, για πρώτη φορά ο αγρότης «αισθάνεται μία σιγουριά και μία ασφάλεια, γιατί ξέρει ότι βρέξει χιονίσει εγώ έχω αυτές τις οικογένειες δίπλα μου».

Στόχος λοιπόν μέσα από το συνολικό αντι-παράδειγμα διάθεσης της τροφής, καλούμενο ως Κοινωνικά Υποστηριζόμενη ΓΕΩργία (ΚΥΓΕΩ), είναι να δημιουργηθούν αυτοί οι δεσμοί μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, με τελικό σκοπό την απόλυτη βιωσιμότητα και την ποιοτική τροφή, με σεβασμό στη φύση και στον άνθρωπο.
Την ώρα που αναφορές σε «ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή», «καρκινογόνες ουσίες» και «καταστροφή της αγροτικής παραγωγής» αυξάνονται και στη χώρα μας, την ώρα που μια πανδημία πλανάται και θα πλανάται για αρκετά μεγάλο διάστημα, σύμφωνα με τα στοιχεία των λοιμωξιολόγων πάνω από τον πλανήτη, οι άνθρωποι βρίσκονται μπροστά σε νέα διλήμματα. Ένα εξ αυτών είναι το πώς θέλουν να τρέφονται. Η μαζική παραγωγή, με τους τόνους χημικών, μεσαζόντων, εταιρειών και δικτύων διανομής, αν και ιδιαίτερα αποτελεσματική όσον αφορά τις ποσότητες, δεν αφορά την υγεία των καταναλωτών. Παράλληλα, παρά την αφθονία τροφής στον δυτικό κόσμο, ή στον «Βορρά», το νότιο τμήμα του πλανήτη αντιμετωπίζει τεράστιες ελλείψεις σε τροφή και μεγάλες μερίδες ανθρώπων έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τη πείνα.
Σήμερα, που η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε μια νέα οικονομική κρίση, την οποία η πανδημία του κορονοϊού επιταχύνει, το υπόδειγμα του πιο αναγκαίου αγαθού για την ύπαρξη, το οποίο είναι η τροφή, αντιμετωπίζεται και πάλι ως εμπόρευμα, εξαιτίας του παγκόσμιου κυρίαρχου οικονομικού υποδείγματος. Όπως περιπαικτικά μας είπε και η Τζέννυ Γκιουγκή «δεν γίνεται άλλο. Οδεύουμε προς τον γκρεμό και είμαστε με τον φραπέ στο στόμα. Όντας και Θεσσαλονικιά να βάλω και το δικό μου στοιχείο μέσα. Λοιπόν, κατάλαβες; Αυτό το πράγμα με τρώει».
Οι συνθήκες επιβάλλουν η παραγωγή να πορευτεί σε άλλους δρόμους, να γίνει βιώσιμη και να σιτίζει ποιοτικά μεγαλύτερες ομάδες πληθυσμού. Στον δυτικό κόσμο έχουμε την επιλογή να διαλέξουμε πώς θα κινηθούμε, με πρακτικές που θα έχουν αντίκτυπο και στη μείωση της επισιτιστικής κρίσης στο νότιο ημισφαίριο. Η ερώτηση είναι αν θα χαθεί κι άλλος πολύτιμος χρόνος.
 *Οι φωτογραφίες του άρθρου αποτελούν ευγενική παραχώρηση του Agroecopolis και προέρχονται από κτήματα συνεργαζόμενων αγροτών.

Σάββατο 27 Ιουνίου 2020

Το λόμπι των αιολικών και οι λομπίστες της οικογένειας Μητσοτάκη

Σε λόμπι των αιολικών μετατρέπεται το Πράσινο Ταμείο, εφόσον προ ημερών εγκρίθηκε κονδύλι ύψους 130.000 ευρώ, προκειμένου να προωθηθεί η κάμψη των αντιδράσεων στις τοπικές κοινωνίες σε μέρη που δρομολογείται η ανέγερση χιλιάδων αιολικών. Αξίζει ωστόσο να αναφερθεί ότι μία εκ των δύο εταιρειών που ανέλαβαν το συγκεκριμένο πρόγραμμα του Ταμείου, αποτελεί φόρουμ που ιδρύθηκε από την Αλεξάνδρα Μητσοτάκη, αδερφή του πρωθυπουργού. Επίσης στόχος του προγράμματος είναι να αποφευχθεί η παραπομπή της Ελλάδας στο ευρωπαϊκό δικαστήριο, για τις παρανομίες που έχουν καταγγελθεί αναφορικά με τη χωροθέτηση των αιολικών πάρκων στη χώρα.


Το Πράσινο Ταμείο ενέκρινε προσφάτως πρόγραμμα ύψους 130.000€ ώστε να καμφθούν οι αντιστάσεις που προβάλλουν οι πολίτες των περιοχών όπου δρομολογούνται να στηθούν Βιομηχανικά Αιολικά Πάρκα. Ενώ λοιπόν πλήθος περιβαλλοντικών εκθέσεων απορρίπτει την αιολική ενέργεια ως επαρκή πηγή ενέργειας, με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα να είναι δυσανάλογα μεγάλο μπροστά στα οφέλη, η κυβέρνηση προχωρά πάραυτα την υλοποίηση του σχεδίου.
Το ρόλο του λομπίστα που έλαβε τα 130.000 ευρώ για να πείσει τις τοπικές κοινωνίες για τα οφέλη και την ειδυλλιακότητα των χιλιάδων ανεμογεννητριών, ανέλαβαν το Ινστιτούτο για τη Μεσόγειο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO), το οποίο και κατέθεσε τη σχετική πρόταση στο Πράσινο Ταμείο και το Convergences Greece Forum- «Συγκλίσεις», το οποίο ιδρύθηκε από την Αλεξάνδρα Μητσοτάκη, την αδελφή δηλαδή του νυν πρωθυπουργού.
Το Πράσινο Ταμείο λοιπόν με την συγκεκριμένη απόφαση, θα λειτουργήσει σε δύο επίπεδα. Πρώτον θα επιχειρήσει να αντιστρέψει το αρνητικό κλίμα των τοπικών κοινωνιών για τα αιολικά πάρκα και δεύτερον θα προσπαθήσει να εξαλείψει το ενδεχόμενο παραπομπής της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εξαιτίας των παρανομιών που έχουν καταγγελθεί σε σχέση με τη χωροθέτηση των αιολικών στη χώρα. Ουσιαστικά δηλαδή, αν και το Πράσινο Ταμείο αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, αναμένεται να μετατραπεί σε κανονικό λόμπι.
Η συνεδρίαση του Δ.Σ. του Πράσινου Ταμείου, που έλαβε και τη σχετική απόφαση, πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου και σύμφωνα με τα πρακτικά, σημείο των οποίων δημοσίευσε το «Documento», ο σκοπός της ανάθεσης περιγράφεται, ως εξής:
«Σε συνέχεια της πολύ επιτυχημένης κοινής πρωτοβουλίας ΣΥΓΚΛΙΣΕΙΣ και EPLO/ISD για την αντιμετώπιση των κοινωνικών αντιδράσεων στην εγκατάσταση Αιολικών έργων, με τρόπο ισόρροπο και κοινά αποδεκτό, η ανάγκη για οργανωμένα επόμενα βήματα είναι ιδιαίτερα επιτακτική: οι αντιδράσεις κλιμακώνονται, με σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές, και πολιτικές διαστάσεις, ενώ οι πιέσεις από την ΕΕ είναι πολύ πιθανό να ενταθούν (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο) μέσω παρεμβάσεων προς την Κομισιόν των αντιτιθέμενων. Η παρούσα πρόταση προγράμματος αποσκοπεί στην ανάπτυξη των μορφών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) με παράλληλη διασφάλιση του περιβάλλοντος και της κοινωνικής συναίνεσης και τη διατήρηση των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, καθώς και την διατύπωση προτάσεων για το ενδεδειγμένο μείγμα λύσεων και τεχνολογιών».

Τρίτη 23 Ιουνίου 2020

Βαλκάνια: η χωματερή της Ε.Ε. και της μαφίας


Η ιστορία της καύσης απορριμμάτων στην Ευρώπη έχει έντονη αποφορά που απειλεί να φτάσει και στην Ελλάδα. Δυστυχώς δεν μυρίζουν μόνο τα σκουπίδια αλλά και η άτυπη «συμμαχία» της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη βιομηχανία πλαστικού αλλά και την ιταλική μαφία.

Η είδηση επαναλαμβάνεται, σχεδόν αυτολεξεί, ανά δύο ή τρία χρόνια, με μοναδικές αλλαγές στα ονόματα των πρωταγωνιστών. Η ιταλική αστυνομία ενημερώνει αξιωματούχους στη χώρα «Χ» της Ευρώπης ότι η εταιρεία «Ψ» της Νότιας Ιταλίας, από την οποία εισήγαν τόνους σκουπιδιών για καύση ή ανακύκλωση, είναι στην πραγματικότητα βιτρίνα κάποιας οργάνωσης της ιταλικής μαφίας (συνήθως της Καμόρα).
Στις έρευνες που ακολουθούν αποκαλύπτεται ότι μεταξύ των απορριμμάτων βρίσκονταν και επικίνδυνα τοξικά ή ακόμη και ραδιενεργά απόβλητα. Επίσης γίνεται γνωστό ότι μεγάλος όγκος σκουπιδιών και αποβλήτων κατέληγε σε παράνομες χωματερές ή αποτεφρωνόταν σε ιδιωτικοποιημένες βιομηχανίες τσιμέντου ή λιγνιτικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (οι οποίες διαθέτουν εγκαταστάσεις καύσης αλλά μετά την ιδιωτικοποίηση δεν υπόκεινται σε επαρκείς κρατικούς ελέγχους και δεν έχουν ούτε καν ισχυρά συνδικάτα, μέσω των οποίων οι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου).
Ο πρωθυπουργός της χώρας Χ «πέφτει από τα σύννεφα» (παρά το γεγονός ότι το ίδιο είχε συμβεί σε κάποια γειτονική χώρα πριν από μερικούς μήνες) και ζητά από τη Δικαιοσύνη να «χυθεί άπλετο φως». Κάποιος τοπικός αξιωματούχος ή στην καλύτερη περίπτωση ένας διεφθαρμένος δήμαρχος οδηγείται στη φυλακή και ο φάκελος κλείνει.
Ο επίλογος, όμως, γράφεται μερικά χρόνια αργότερα όταν επιστήμονες καταγράφουν τρομακτική αύξηση καρκινικών παθήσεων στον πληθυσμό που ζούσε κοντά στις τσιμεντοβιομηχανίες και τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας όπου πραγματοποιούνταν η καύση των σκουπιδιών.
O ρόλος της ιταλικής μαφίας σε δίκτυα μεταφοράς απορριμμάτων έγινε ευρύτερα γνωστός το 2010, όταν περίπου 150.000 τόνοι σκουπιδιών μεταφέρθηκαν με 200 τρένα σε εργοστάσια επεξεργασίας απορριμμάτων και παράνομες χωματερές στην Ανατολική Γερμανία. «Η Καμόρα – έγραφε τότε το περιοδικό Spiegel – ελέγχει σχεδόν το σύνολο του κλάδου διαχείρισης απορριμμάτων της Νότιας Ιταλίας, της Νάπολης και των γύρω περιοχών της Καμπανίας».
Το πρόβλημα απέκτησε τρομακτικές (αλλά και πιο θεσμικές) διαστάσεις μετά το 2018 όταν η Κίνα, που είχε μετατραπεί σε σκουπιδότοπο του πλανήτη, απαγόρευσε την εισαγωγή απορριμμάτων οδηγώντας σε απόγνωση τις περισσότερες χώρες της αναπτυγμένης Δύσης.
Για τη Δυτική Ευρώπη αυτό σήμαινε ότι αντί να πετάει τα σκουπίδια της στην πάλαι ποτέ περιφέρεια του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος έπρεπε να τα μεταφέρει στην περιφέρεια της Ε.Ε. και συγκεκριμένα σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία και προσφάτως και η Ελλάδα.
Στη Βουλγαρία ανάμεσα στους βασικούς «αγοραστές» σκουπιδιών ήταν ο ολιγάρχης Χρίστο Κοβάτσκι, ο οποίος έστησε την αυτοκρατορία του αγοράζοντας κρατικές μονάδες παραγωγής ενέργειας τις οποίες μετέτρεψε και σε αποτεφρωτήρια σκουπιδιών. Σύμφωνα με τηλεγραφήματα της αμερικανικής πρεσβείας, ο Κοβάτσκι συνεργαζόταν με νονούς της βουλγαρικής μαφίας, όπως ο Κονσταντίν Ντιμιτρόφ, που δολοφονήθηκε από αντίπαλη συμμορία το 2003, αλλά και με τον «βαρόνο» των ιταλικών σκουπιδιών Σέρτζιο Γκότσα, που έστελνε καραβιές απορριμμάτων για καύση σε τσιμεντοβιομηχανίες της Ρουμανίας.
Το συγκεκριμένο «εμπόριο» απορριμμάτων και η συνακόλουθη παραγωγή καρκινογόνων ρύπων δεν θα πραγματοποιούνταν με τόση ευκολία χωρίς τη μεσολάβηση της Ε.Ε. Όπως εξηγούσε η δημοσιογράφος Γιάνα Τσόνεβα, το πρόβλημα ξεκινά με την ελεύθερη μετακίνηση απορριμμάτων στο εσωτερικό της Ε.Ε., για την οποία δεν απαιτείται κρατική έγκριση.
Παράλληλα οι οδηγίες της Ε.Ε. για τη σταδιακή κατάργηση των Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (XYTA) προβλέπουν εξαιρέσεις για χώρες που εξαρτώνται ακόμη από τους ΧΥΤΑ. Το πρακτικό αποτέλεσμα είναι ότι η Δυτική Ευρώπη μπορεί να πετάει «νόμιμα» τα σκουπίδια της στους φτωχούς συγγενείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η όλη διαδικασία, εξηγούσε η Γιάνα Τσόνεβα, σημαίνει ότι η λεγόμενη «κυκλική οικονομία», που βρίσκεται στον πυρήνα του λεγόμενου ευρωπαϊκού Green Deal, μετατρέπεται σε μια βιτρίνα για τη μεταφορά του προβλήματος από τη Δυτική προς την Ανατολική Ευρώπη.
Ακόμη και με αυτή την εξήγηση όμως δεν έχουμε φτάσει στον πραγματικό «νονό» της ιστορίας μας. Όπως μας θύμιζε η σειρά ντοκιμαντέρ «Broken», που προβάλλεται στο Netflix, η πεποίθηση της ανθρωπότητας ότι μπορεί να ανακυκλώνει όλα τα πλαστικά μιας χρήσης (τα οποία δημιουργούν και τους πιο επικίνδυνους ρύπους κατά την καύση ή την ταφή τους) δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1970 από… το λόμπι της βιομηχανίας πλαστικών.
Η βιομηχανία σχεδίασε ακόμη και το γνωστό σήμα των ανακυκλώσιμων προϊόντων με τα τρία βελάκια που σχηματίζουν κύκλο. Μέσα από εκστρατείες, με τίτλους όπως Keep America Beautiful, το λόμπι των πλαστικών έπεισε τους πολίτες αλλά και περιβαλλοντικές οργανώσεις ότι η ευθύνη για την προστασία του περιβάλλοντος δεν βαρύνει τους κατασκευαστές πλαστικού αλλά τους καταναλωτές, οι οποίοι μπορούν να εξιλεωθούν ανακυκλώνοντας όλα τα πλαστικά απορρίμματα. Δυστυχώς ακόμη και σήμερα τα πραγματικά ανακυκλώσιμα πλαστικά αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής παραγωγής.
Η ψευδής οικολογική μας συνείδηση, λοιπόν, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το πλαστικό, είναι δημιούργημα της ίδιας της βιομηχανίας πλαστικού. Η Ε.Ε. και ορισμένοι πιο ειλικρινείς παίκτες (όπως η ιταλική μαφία) απλώς προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε αυτή τη διαδικασία. Πάντα με το αζημίωτο.
Διαβάστε
How Europe’s «Trash Market» Offloads Pollution on Its Poorest Countries
Η δημοσιογράφος Γιάνα Τσόνεβα εξηγεί στο περιοδικό Jacobin πώς η Ε.Ε. μετατρέπει τις χώρες της περιφέρειας σε τεράστιες χωματερές.
Δείτε
Recycling Sham
Το τέταρτο επεισόδιο της σειράς «Broken» του Netflix για τον ρόλο της βιομηχανίας πλαστικών στην προώθηση της βιομηχανίας ανακύκλωσης.

Δευτέρα 15 Ιουνίου 2020

Σημείο καμπής για την Αμερική και τον κόσμο

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Το πρωτοφανές, τουλάχιστον για τα μεταπολεμικά χρόνια, κύμα διαδηλώσεων κατά των φυλετικών διακρίσεων, της αστυνομικής βίας και των κοινωνικών ανισοτήτων που κατέκλυσε την Αμερική ύστερα από τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ εξελίσσεται σε διεθνές φαινόμενο ιστορικών διαστάσεων. Από το Σιάτλ και την Ατλάντα μέχρι το Παρίσι και το Λονδίνο, εκατομμύρια διαδηλωτές, λευκοί, μαύροι, κυρίως νέοι, κατεβαίνουν στους δρόμους, συγκρούονται με τις δυνάμεις καταστολής και γκρεμίζουν αγάλματα, φέρνοντας τις σύγχρονες κοινωνίες του πιο αναπτυγμένου καπιταλισμού αντιμέτωπες με τα προπατορικά τους αμαρτήματα του ρατσισμού, του ιμπεριαλισμού και της αποικιοκρατίας.
Για πρώτη φορά ύστερα από τρεις μήνες, η Covid-19 πέρασε σε δεύτερο πλάνο, καθώς η έξοδος από την καραντίνα και η ανάκτηση του δημόσιου χώρου έφεραν με ακόμη μεγαλύτερη ορμή στο προσκήνιο τη διάχυτη κοινωνική οργή που εκδηλώθηκε το 2019 στους δρόμους με κινήματα τύπου Κίτρινα Γιλέκα και στη μεγάλη οθόνη με ταινίες τύπου Τζόκερ και Τα Παράσιτα. Η πανδημία και η δραματική οικονομική ύφεση που τη συνόδευσε έδρασαν ως ισχυροί επιταχυντές των κάθε είδους ανισοτήτων, καθώς οι φτωχοί και οι φυλετικές μειονότητες πλήρωσαν δυσανάλογα μεγάλο κόστος, τόσο σε θανάτους όσο και σε απολύσεις. Ενδεικτικά, στη Νέα Υόρκη, οι μαύροι αντιπροσωπεύουν το 26% του πληθυσμού, αλλά το 93% των συλληφθέντων για παραβιάσεις της καραντίνας. Υπό αυτό το πρίσμα, η δολοφονία του Φλόιντ απλά άναψε το φιτίλι. Η πυρίτιδα είχε ήδη συσσωρευτεί.
Ειδικά η Αμερική δονείται από το πλατύτερο κίνημα κοινωνικής και πολιτικής διαμαρτυρίας που γνώρισε από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης. Οι προηγούμενες μεγάλες εξεγέρσεις μαύρων το 1965, το 1968 και το 1992 περιορίστηκαν, σε μεγάλο βαθμό, στα νέγρικα γκέτο του Βορρά και τις κατ’ εξοχήν μαύρες πόλεις του Νότου. Αντίθετα, τις τρεις τελευταίες εβδομάδες οι διαδηλώσεις επεκτάθηκαν και στις 50 Πολιτείες των ΗΠΑ, από την Αλάσκα μέχρι τη Φλόριντα, ακόμη και σε μικρές, λευκές, συντηρητικές πόλεις των 20-40.000 κατοίκων στη Νεμπράσκα, την Αϊόβα και τη Νεβάδα, στα βάθη της ενδοχώρας. Παρά τα όχι κυρίαρχα, αλλά ούτε και ασήμαντα, φαινόμενα πλιάτσικου, λεηλασιών και δολοφονιών αστυνομικών, η πλειοψηφία των πολιτών εκφράζει συμπάθεια για τους στόχους των διαδηλωτών και ιεραρχεί, σε αναλογία δύο προς ένα, ως υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα την αστυνομική βία και τις φυλετικές ανισότητες και όχι τη βία στους δρόμους. Η βαθιά Αμερική των συντηρητικών νοικοκυραίων κλονίζεται και μια μερίδα της αρχίζει να στρέφεται κατά του Τραμπ. Αυτό – και οι αντιδράσεις από το ίδιο το Πεντάγωνο – είναι που τον εμπόδισε, μέχρι τώρα, να κατεβάσει το στρατό στους δρόμους και να πάει στις εκλογές του Νοεμβρίου ως ο πρόεδρος του νόμου και της τάξης, όπως θα ήθελε.
Εξαιρετικά αξιοπρόσεκτο φαινόμενο είναι η ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος, προϊόντος του χρόνου. Το σύνθημα που κυριαρχεί τις τελευταίες ημέρες, από τη μια ακτή των ΗΠΑ μέχρι την άλλη, είναι το Defund the Police, δηλαδή η περικοπή των κονδυλίων που πηγαίνουν στην αστυνομία και η ανακατεύθυνσή τους σε κοινωνικά προγράμματα, όπως και η αποστρατιωτικοποίησή της, με κατάργηση των πιο διαβόητων ειδικών δυνάμεων, τύπου SWATS, και των βάναυσα κατασταλτικών μεθόδων της. Παρότι ο Μπάιντεν και η ηγεσία των Δημοκρατικών απορρίπτουν αυτά τα συνθήματα για να μην κατηγορηθούν για εξτρεμισμό, η πίεση των δρόμων γίνεται ασφυκτική. Ήδη ο δήμαρχος Νέας Υόρκης Μπιλ ντε Μπλάζιο δεσμεύτηκε ότι θα προχωρήσει στο defunding (σημειώστε ότι στις ΗΠΑ οι δαπάνες για «νόμο και τάξη», δηλαδή αστυνομία-φυλακές-δικαιοσύνη, είναι διπλάσιες από εκείνες για κοινωνικές υπηρεσίες, όπως παιδεία, υγεία και στέγαση).
Εκείνο που μοιάζει με απίστευτο είναι ότι σε ένα, προφανώς μειοψηφικό, αλλά αυξανόμενο τμήμα της κοινής γνώμης, ακόμη και των τοπικών αρχών, βρίσκει απήχηση το σύνθημα για πλήρη κατάργηση της αστυνομίας, με τη σημερινή της μορφή, κάτι που σε οποιαδήποτε άλλη χώρα θα ακουγόταν ως αναρχική φαντασίωση. Το δημοτικό συμβούλιο της Μινεάπολης, όπου δολοφονήθηκε ο άοπλος Φλόιντ στα χέρια λευκών αστυνομικών, ήδη αποφάσισε ακριβώς αυτό: τη διάλυση του αστυνομικού τμήματος της πόλης και την αντικατάστασή του από λαϊκή πολιτοφυλακή υπό τον έλεγχο του δημοτικού συμβουλίου. Στο Σιάτλ, έδρα του νέου καπιταλισμού της Amazon και της Microsoft, αλλά και ιστορικό οχυρό του αμερικανικού εργατικού κινήματος, του σοσιαλισμού και του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης, διαδηλωτές καταλαμβάνουν κεντρική συνοικία, την ανακηρύσσουν «αυτόνομη ζώνη», διώχνουν τους αστυνομικούς από το τμήμα τους και ζητούν την οριστική του διάλυση. Μια από τις μεγαλύτερης επιρροής εφημερίδες του κατεστημένου, οι New York Times, φιλοξενούν άρθρο (προφανώς, όχι της σύνταξης) που τάσσεται υπέρ της κατάργησης της αστυνομίας.
Δεν περιμένουμε, βέβαια, ότι η αμερικανική αστυνομία θα έχει υποκατασταθεί από κάτι που να μοιάζει με λαϊκή πολιτοφυλακή όταν η πλημμυρίδα των διαδηλώσεων δώσει τη θέση της στην άμπωτη. Φαίνεται πολύ πιθανό, όμως, ότι το ευρύ κίνημα αυτών των ημερών θα αποτελέσει σημείο καμπής για την πορεία των ΗΠΑ (και όχι μόνο). Το πιο ουσιώδες στοιχείο του είναι η διαφαινόμενη διάβρωση του κοινωνικού συνασπισμού της Νέας Δεξιάς, της οποίας ο Τραμπ ήταν το σύμπτωμα και όχι η αιτία, ο εκπρόσωπος Τύπου και όχι ο δημιουργός.
Η Νέα Δεξιά του Τραμπ ήταν και είναι ένας αντιδραστικός λαϊκισμός με ξεκάθαρα αντιλαϊκή πολιτική (χωρίς προηγούμενο φοροαπαλλαγές για το μεγάλο κεφάλαιο, υπονόμευση της έστω περιορισμένης ασφάλισης των φτωχών με το Obamacare, πλήρης απελευθέρωση της αγοράς εργασίας κλπ). Ο Τραμπ κατάφερε να συσπειρώσει μεγάλο μέρος της αστικής τάξης χάρη αφενός μεν στα αντιλαϊκά του μέτρα, αφετέρου δε στη διεκδίκηση μιας πιο ευνοϊκής θέσης των ΗΠΑ στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, ιδίως απέναντι στην Κίνα. Παράλληλα, κατάφερε να κερδίσει ένα σημαντικό τμήμα της λευκής, βιομηχανικής εργατικής τάξης (ιδίως σε κρίσιμες για την έκβαση των προεδρικών εκλογών, ταλαντευόμενες Πολιτείες στις Μεγάλες Λίμνες) με τη «λευκή υπεροχή», την αντιμεταναστευτική υστερία και τη δημαγωγία του εναντίον του «συστήματος», του «βαθέος κράτους» και της παγκοσμιοποίησης.
Όλα δείχνουν ότι η τραγελαφική διαχείριση της πανδημίας, η εκτόξευση της ανεργίας και της φτώχειας, αλλά και η εμπρηστική, αυταρχική αντιμετώπιση των διαδηλωτών έχουν φέρει τον εύθραυστο κοινωνικό συνασπισμό του Τραμπ στα πρόθυρα της αποσάθρωσης. Απέναντί του, τείνει να διαμορφωθεί ένας νέος, ηγεμονικός συνασπισμός φιλελεύθερων λευκών, φυλετικών μειονοτήτων και της γενιάς του millennium με το υποθηκευμένο μορφωτικό και εργασιακό μέλλον, ο οποίος έχει πολλές πιθανότητες να τον εκδιώξει από τον Λευκό Οίκο με τις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, έστω κι αν απέναντί του βρίσκεται ένας τόσο άχρωμος και άνευρος πολιτικός όπως ο 77χρονος Μπάιντεν.
Βεβαίως, θα ήταν πρόωρο να ξεγράψει κανείς τον Τραμπ, ο οποίος, με όλα όσα έχει κάνει, έχει πει και έχει τουιτάρει, εξακολουθεί να εισπράττει θετικές γνώμες από το 41-45% των ψηφοφόρων, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Θεωρούμε βέβαιο ότι το αμέσως επόμενο διάστημα οι φανατικοί οπαδοί του (σαν αυτούς που εισέβαλαν ένοπλοι στο καπιτώλιο του Μίσιγκαν, εναντίον της Δημοκρατικής κυβερνήτριας) θα κάνουν αισθητή την παρουσία τους όχι μόνο στις προεκλογικές του συγκεντρώσεις, αλλά και σε αντιδιαδηλώσεις κατά του κινήματος Black Lives Matter, οι οποίες θα μπορούσαν εύκολα να βγουν εκτός ορίων. Ήδη είδαμε κάτι ανάλογο στο Λονδίνο, με τις συγκρούσεις ακροδεξιών με διαδηλωτές του προοδευτικού χώρου, το Σάββατο. Η κοινωνική και πολιτική πόλωση στις ΗΠΑ, στην πορεία προς τις εκλογές, ενδέχεται να φτάσει στα άκρα και πολλοί φοβούνται ότι, αν ο Τραμπ χάσει τις εκλογές, ιδίως αν τις χάσει με οριακή διαφορά, θα μπορούσε να διαμορφωθεί εμφυλιοπολεμικού τύπου ατμόσφαιρα.
Στο μεταξύ, αξίζει να προβληματιστεί κανείς για την έντονη απήχηση που έχει το αμερικανικό κίνημα στην Ευρώπη. Δεκάδες χιλιάδες Γάλλοι, μεταναστευτικής προέλευσης όσο και «γηγενείς», καταλαμβάνουν την πλατεία της Δημοκρατίας και συγκρούονται με την αστυνομία. Στην άλλη πλευρά της Μάγχης, διαδηλωτές γκρεμίζουν αγάλματα δουλοκτητών και βεβηλώνουν το μνημείο του Τσόρτσιλ, ακόμη και τη στήλη του Νέλσονα, καταγγέλλοντας το ρατσισμό, τον ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία της Αυτοκρατορίας. Αν αυτά τα κινήματα βρίσκουν ευρεία απήχηση, είναι γιατί πάρα πολλοί εργαζόμενοι και νέοι αισθάνονται ψυχικά αλληλέγγυοι με τα θύματα του ρατσισμού και του ιμπεριαλισμού, νιώθουν σαν «μητροπολιτικοί Ινδιάνοι», όπως έλεγε ένα παλιό σύνθημα της ιταλικής Αυτονομίας. Και ακόμη βρισκόμαστε στην αρχή αυτού του καινούργιου, αδιαμόρφωτου, αλλά πολλά υποσχόμενου κοινωνικού και πολιτικού φαινομένου, και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Πέτρος Παπακωνσταντίνου

Δευτέρα 8 Ιουνίου 2020

Η υπόθεση της Aποανάπτυξης τον καιρό της πανδημίας

Οι καιροί είναι ώριμοι για μας ώστε να επανεστιάσουμε σε αυτό που πραγματικά έχει σημασία: όχι στο ΑΕΠ αλλά στην υγεία και την ευημερία των ανθρώπων και του πλανήτη.
των Giorgos Kallis, Susan Paulson, Giacomo D’ Alisa, Federico Demaria
μετάφραση: Σοφία Παπαγιαννάκη
Η πανδημία ξεγύμνωσε την ευθραυστότητα των υπαρχόντων οικονομικών συστημάτων. Τα πλούσια έθνη έχουν περισσότερους από αρκετούς πόρους για να καλύψουν την δημόσια υγεία και τις βασικές ανάγκες κατά τη διάρκεια της κρίσης και θα μπορούσαν να κάνουν μειώσεις σε όχι ουσιώδεις τομείς της οικονομίας ανακατανέμοντας δουλειά και πόρους σε ουσιώδεις. Ο τρόπος που τα οικονομικά συστήματα είναι οργανωμένα γύρω από τη διαρκή κυκλοφορία, κάνει κάθε μείωση στη δραστηριότητα της αγοράς να προκαλεί γενική ανεργία και φτωχοποίηση.
Όμως, δεν χρειάζεται να είναι έτσι. Για να είμαστε πιο ανθεκτικοί στις κρίσεις -πανδημία, κλιματική, οικονομική ή πολιτική- χρειάζεται να οικοδομήσουμε συστήματα ικανά να μειώνουν την παραγωγή με τρόπους που να μην προκαλούν απώλειες στο βιοπορισμό και τη ζωή.
Ας επιχειρηματολογήσουμε για την υπόθεση της αποανάπτυξης.
Συντηρητικές πηγές όπως το Forbes, οι Financial Times, ή ο Spectator, έχουν δηλώσει ότι η κρίση του κορωνοϊού αποκαλύπτει «τη μιζέρια της αποανάπτυξης». Αλλά αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της πανδημίας δεν είναι αποανάπτυξη. Η αποανάπτυξη είναι το σχέδιο του να ζει κανείς γεμάτος νόημα, να απολαμβάνει τις απλές χαρές, να ασχολείται με τα κοινά, να διαμοιράζεται και να σχετίζεται με τους άλλους, δουλεύοντας λιγότερο και σε πιο δίκαιες κοινωνίες. Ο σκοπός της αποανάπτυξης είναι να επιβραδύνουμε τα πράγματα ηθελημένα ώστε να μικρύνουμε τη ζημία στα ανθρώπινα και στα γήινα συστήματα και να περιορίσουμε την εκμετάλλευση.
Η τρέχουσα κατάσταση είναι τρομερή, όχι επειδή οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μειώνονται, το οποίο είναι καλό, αλλά επειδή πολλές ζωές χάθηκαν. Είναι τρομερό όχι επειδή τα ΑΕΠ μειώνονται, το οποίο μας είναι αδιάφορο, αλλά επειδή οι υπάρχουσες διαδικασίες για την προστασία του βιοπορισμού, τη στιγμή που η ανάπτυξη παραπαίει, είναι ανεπαρκείς και άδικες.
Θα θέλαμε να δούμε κοινωνίες να επιβραδύνουν από σχεδιασμό κι όχι από κάποια καταστροφή. Αυτή η πανδημία είναι μια μια καταστροφή που έχει προκληθεί από την ανάπτυξη· προάγγελος του τι θα ακολουθήσει. Το κίνητρο για ανάπτυξη έχει επιταχύνει τις παγκόσμιες ροές υλικών και χρημάτων, ανοίγοντας το δρόμο για την αστραπιαία κυκλοφορία σωμάτων και ασθενειών. Οι πολιτικές στο πεδίο της οικονομίας και οι κοινωνικές διευθετήσεις που προτείνονται από την αποανάπτυξη, προσφέρουν τρόπους να κάνουμε τέτοιες περιστάσεις πιο βιώσιμες και δίκαιες, να αναδυθούμε δυνατότεροι και καλύτεροι μετά την κρίση, και να επανακατευθύνουμε τις πρακτικές και τις πολιτικές προς την πλευρά της φροντίδας και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Το τέλος της ανάπτυξης δεν περιλαμβάνει απαραίτητα μια ήπια μετάβαση. Μπορεί να μην είναι σχεδιασμένο, μη-επιθυμητό, χαοτικό, με όρους που δεν τους έχουμε επιλέξει. Συνθήκες σαν αυτές που ζούμε τώρα. Η ιστορία συχνά εξελίσσεται με παύσεις· περίοδοι φαινομενικής παράλυσης μπορούν να οδηγήσουν σε ένα σημείο ανατροπής, όταν μη αναμενόμενα γεγονότα ανοίγουν νέες δυνατότητες και βίαια κλείνουν άλλα. Η πανδημία του κορωνοϊού είναι ένα τέτοιο γεγονός. Ξαφνικά, τα πράγματα παίρνουν ριζικά νέες κατευθύνσεις, και το αδιανόητο γίνεται εφικτό, για καλό ή για κακό. Η σοβαρή οικονομική ύφεση οδήγησε στη νέα τάξη πραγμάτων του Ρούσβελτ και επίσης στο Τρίτο Ράιχ του Χίτλερ. Ποιες είναι η δυνατότητες και οι κίνδυνοι σήμερα;
Εν μέσω αυτής της πανδημίας, πολλές επιστημονικές, πολιτικές και ηθικές αρχές εκπέμπουν το μήνυμα ότι η φροντίδα για την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων πρέπει να είναι πάνω από τα κέρδη, κι αυτό είναι κάτι το εξαιρετικό. Η αναβίωση μιας ηθικής φροντίδας που υποστηρίζουμε στο προσεχές μας βιβλίο Η υπόθεση της Αποανάπτυξης είναι έκδηλη στην επιθυμία των ανθρώπων να μείνουν σπίτι και να προστατέψουν τους μεγαλύτερους, και στο πνεύμα του καθήκοντος και της θυσίας των επαγγελματιών υγείας. Φυσικά, πολλοί μένουν σπίτι γιατί φοβούνται τον ιό και ανησυχούν για τους εαυτούς τους, ή για την αποφυγή των προστίμων. Πολλοί εργαζόμενοι παροχής φροντίδας πηγαίνουν στη δουλειά, γιατί πρέπει να κερδίσουν τα προς το ζην. Το να ενεργούμε συλλογικά ενάντια στις κρίσεις, τις πανδημίες, ή στην κλιματική αλλαγή, απαιτεί τέτοιους συνδυασμούς θυσίας και αλληλεγγύης, ατομικού και συλλογικού συμφέροντος, κρατικών παρεμβάσεων και συμμετοχής των πολιτών.
Βαθιές ανισότητες μπαίνουν στο παιχνίδι με νέους τρόπους. Κάτοικοι μερικών χωρών υποφέρουν διαφορετικές, και μερικές φορές πιο σοβαρές, κακουχίες από άλλους, όπως αυτοί που στερούνται πλήρη δικαιώματα στις φυλακές, στα στρατόπεδα εργασίας μεταναστών και στους καταυλισμούς προσφύγων. Σε κάθε χώρα, παράγοντες που διαφοροποιούνται από το φύλο, τη φυλή, την κοινωνικοοικονομική και εργασιακή θέση, έχουν διαφορετικά τρωτά σημεία έναντι της νόσου και της οικονομικής ύφεσης που ακολουθεί. Δεδομένα από χώρες ανά τον κόσμο δείχνουν ότι ο ιός τείνει να είναι πιο επικίνδυνος και θανάσιμος για τους άντρες παρά για τις γυναίκες. Τα κέντρα ελέγχου και πρόληψης στις ΗΠΑ δείχνουν ένα δυσανάλογο βάρος της ασθένειας σε φυλετικά και εθνικά μειονοτικές ομάδες. Υγειονομικό προσωπικό, βοηθοί υγείας, και οικιακοί βοηθοί, θέσεις στις οποίες οι γυναίκες επικρατούν, είναι ιδιαίτερα ευπαθείς στη μόλυνση. Όπως και εκατομμύρια άντρες δουλεύουν σε βασικές δουλειές συμπεριλαμβανομένου της συλλογή απορριμμάτων, τις μεταφορές, τα ταξί και την συσκευασία κρέατος. Αυτές οι δουλείες, που σε μεγάλη πλειοψηφία γίνονται από άντρες, ήταν ήδη ανάμεσα στα πιο επικίνδυνα επαγγέλματα πριν την πρόσθετη έκθεση στον κορωνοϊό. Ενώ μερικοί έχουν την πολυτέλεια να βρίσκουν καταφύγιο στο σπίτι, άλλοι πρέπει να διαλέξουν ανάμεσα στην ανεργία χωρίς ένα επαρκές δίκτυο προστασίας και το να δουλεύουν σε δουλειές που τους εκθέτουν στον ιό. Ωστόσο, εκτός εάν προστατεύονται ολόκληροι πληθυσμοί, ούτε καν οι πλουσιότεροι δεν είναι πλήρως ασφαλείς από τη μετάδοση.
Σε αυτή την κρίση, όπως και σε άλλες προηγούμενες, οι άνθρωποι κινητοποιήθηκαν και αυτό-οργανώθηκαν όπου οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις απέτυχαν να καλύψουν τις ανάγκες τους – από ομάδες αλληλοβοήθειας που διένειμαν φαγητό και φάρμακα σε ηλικιωμένους, ομάδες γιατρών, μηχανικών και χακερς που συνεργάστηκαν για να εκτυπώσουν ψηφιακά αναπνευστήρες, έως μαθητές που φύλαγαν τα παιδιά των γιατρών και των νοσοκόμων. Ο πολλαπλασιασμός των εγχειρημάτων φροντίδας και αλληλεγγύης, που αποτελούν το θεμέλιο των κοινωνιών της αποανάπτυξης που οραματιζόμαστε, είναι ακόμη πιο αξιέπαινη δεδομένης της μεταδοτικής φύσης του ιού. Όταν η πανδημία θα τελειώσει και ο δρόμος της οικονομικής ανοικοδόμησης θα ξεκινήσει, αυτός ο αναδυόμενος δυναμισμός θα είναι ζωτικής σημασίας.
Οι θετικές παρορμήσεις και δίκτυα από τα κάτω είναι απαραίτητα αλλά όχι επαρκή για μια βιώσιμη αλλαγή. Πρέπει οι κυβερνήσεις θα διασφαλίσουν την υγεία όλων, να προστατέψουν το περιβάλλον και να παρέχουν οικονομικά δίκτυα ασφάλειας. Οι τακτικές υποστήριξης της αποανάπτυξης που προωθούμε ήταν απαραίτητες πριν την πανδημία, και είναι περισσότερο κατά τη διάρκειά της και μετά: ένα καινούριο Νιου Ντιλ και ένα πρόγραμμα δημόσιας επένδυσης, διαμοιρασμού εργασιών, βασικό εισόδημα, δημόσιες υπηρεσίες για όλους, και υποστήριξη για τις οικονομίες της κοινότητας. Έτσι θα μπορούσε να είναι η αναδιοργάνωση των δημοσίων οικονομικών μέσω μέτρων συμπεριλαμβανομένων προστίμων για το διοξείδιο του άνθρακα, ανώτατο όριο για τον πλούτο, φορολόγηση για τη χρήση φυσικών πόρων και τη μόλυνση.
Ενώ οι συζητήσεις για την αποανάπτυξη έχουν παραδοσιακά εστιάσει στην αποστράτευση των απαιτητικών σε φυσικούς πόρους και οικολογικά επιζήμιων πτυχών των τρεχουσών οικονομιών, η αντιμετώπιση της πανδημίας έχει να κάνει με την αποστράτευση αυτών των πτυχών που δεν είναι άμεσα απαραίτητες για τη διατήρηση της ζωής. Ταυτιζόμαστε στην αντιμετώπιση της θεμελιώδης πρόκλησης να διαχειριστούμε οικονομίες χωρίς ανάπτυξη κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία: πώς να αποστρατεύσουμε μέρη της καπιταλιστικής οικονομίας εξασφαλίζοντας την προμήθεια βασικών αγαθών και υπηρεσιών, πειραματιζόμενοι με τρόπους μη απαιτητικούς σε πόρους να απολαύσουμε τις ζωές μας, και να ανακαλύψουμε τα συλλογικά νοήματα της ζωής.
Ριζοσπαστικές προτάσεις ήδη εξετάζονται και επιλεκτικά έχουν υιοθετηθεί σε όλο το πολιτικό φάσμα καθώς προσφέρουν συγκεκριμένες λύσεις στην πανδημία. Εταιρίες και κυβερνήσεις έχουν μειώσει τις ώρες εργασίας και εφαρμόζουν διαμοιρασμό της εργασίας· διαφορετικές μορφές βασικού εισοδήματος εξετάζονται και στοιχειώδη οικονομικά μέτρα έχουν θεσπιστεί για να ενισχύσουν τους εργαζόμενους την περίοδο της καραντίνας ύστερα από το κλείσιμο των επιχειρήσεων· μια διεθνής καμπάνια για εισόδημα φροντίδας έχει ξεκινήσει, ενώ ορισμένες κυβερνήσεις ασχολούνται με την παραγωγή εξοπλισμού για τη διασφάλιση των ζωτικών προμηθειών και υπηρεσιών και εξετάζονται αναστολές στην αποπληρωμή ενοικίων, δανείων και υποθηκών. Υπάρχει μια αυξανόμενη κατανόηση ότι θα χρειαστούν τεράστιες δαπάνες από τις κυβερνήσεις.
Ο κόσμος θα αλλάξει μετά την πανδημία, και θα υπάρξουν αγώνες για το ποια μονοπάτια θα ακολουθήσουμε. Οι άνθρωποι πρέπει να αγωνιστούν να κατευθύνουν την αλλαγή προς πιο δίκαιες και ανθεκτικές κοινωνίες που να έχουν λιγότερο αντίκτυπο στους ανθρώπους και στα φυσικά περιβάλλοντα. Οι ισχυροί θα προσπαθήσουν να ανασυστήσουν το κατεστημένο και να μετατοπίσουν τα κόστη στους λιγότερο ισχυρούς. Χρειάζεται οργάνωση και συμβολή δυνάμεων και καταστάσεων για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα είναι το περιβάλλον ούτε οι εργάτες που θα πληρώσουν τον λογαριασμό, αλλά αυτοί που επωφελήθηκαν περισσότερο από την ανάπτυξη που προηγήθηκε αυτής της καταστροφής.
Η αποανάπτυξη δεν είναι επιβολή στερήσεων, αλλά ένας στόχος για να εξασφαλίσουμε αρκετά για όλους ώστε να ζουν με αξιοπρέπεια και χωρίς φόβο· να βιώσουμε τη φιλία, την αγάπη και να έχουμε υγεία, να απολαύσουμε τον ελεύθερο χρόνο και τη φύση και να «νομιμοποιήσουμε» μια ζωή που είναι ταυτόχρονα μια εμπειρία αλληλεξάρτησης και ευπάθειας. Αυτός ο σκοπός δεν θα επιτευχθεί επιχορηγώντας εταιρίες ορυκτών καυσίμων, αεροπορικές, κρουαζιέρες, ξενοδοχειακές και τουριστικές μεγάλο-επιχειρήσεις. Αντίθετα, τα κράτη πρέπει να επενδύσουν σε πράσινες πολιτικές και να επανα-οικοδομήσουν τις υποδομές υγείας και φροντίδας τους, να δημιουργήσουν δουλειές με τη μετατόπιση σε οικονομίες που είναι λιγότερο περιβαλλοντικά επιζήμιες. Καθώς οι τιμές του πετρελαίου πέφτουν, τα ορυκτά καύσιμα πρέπει να φορολογηθούν βαριά, να αυξηθεί η χρηματοδότηση σε πράσινες και κοινωνικές επενδύσεις, και υπάρξουν φορολογικές απαλλαγές και μερίσματα στους εργαζομένους. Αντί να χρησιμοποιήσουμε το δημόσιο χρήμα για τη διάσωση επιχειρήσεων και τραπεζών, απαιτούμε τον καθορισμό βασικού εισοδήματος που θα επιτρέψει στους ανθρώπους και στις κοινότητες να ανοικοδομήσουν τις ζωές τους. Αυτά τα βασικά ερωτήματα που σχετίζονται με τις στρατηγικές για κοινωνικό-οικολογική μεταμόρφωση θα είναι στο επίκεντρο του διεθνούς συνεδρίου για την αποανάπτυξη στη Βιέννη που θα γίνει διαδικτυακά στα τέλη Μάη του 2020. Μια καλή αφετηρία είναι οι αξίες για την ανάκαμψη της οικονομίας και η βάση για τη δημιουργία μιας δίκαιης κοινωνίας, που περιλαμβάνονται στο ανοιχτό γράμμα ‘Αποανάπτυξη: νέες βάσεις για την οικονομία’.
Αυτή η κρίση αναμφίβολα δημιουργεί περισσότερους κινδύνους παρά ευκαιρίες. Ανησυχούμε για τις πολιτικές φόβου που η σπέρνει η πανδημία, την εντατικοποίηση της παρακολούθησης και του ελέγχου των πολιτών, την ξενοφοβία και ρίξιμο του φταιξίματος σε άλλους, καθώς και για την απομόνωση στο σπίτι που παρεμποδίζει τις από κοινού διαδικασίες και την πολιτική οργάνωση. Από τη στιγμή που παίρνονται μέτρα όπως η απαγόρευση κυκλοφορίας, οι καραντίνες, η θέσπιση κανόνων μέσω διαταγμάτων, οι έλεγχοι συνόρων και αναβολή εκλογών, μπορεί εύκολα να γίνουν μέρος του οπλοστασίου της πολιτικής επιβολής, ανοίγοντας δυστοπικούς ορίζοντες.
Για να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους κινδύνους, η αποανάπτυξη δίνει τα κίνητρα και μας οδηγεί στην επανίδρυση κοινωνιών των κοινών, της αλληλοβοήθειας, μετατοπίζοντας τις συλλογικές επιδιώξεις από την ανάπτυξη προς την ισότητα και την ευημερία. Αυτά δεν είναι μόνο υψηλοί στόχοι. Στο υπό έκδοση βιβλίο Η υπόθεση της Αποανάπτυξης αναδεικνύουμε καθημερινές πρακτικές και κανόνες, για να ξεκινήσουμε να οικοδομούμε τον κόσμο που θέλουμε σήμερα, μαζί με πολιτικές στρατηγικές που στηρίζουν την σύμπραξη αυτών των προσπαθειών για τη δημιουργία δίκαιων και μικρού αντίκτυπου κοινωνιών. Αυτό το βιβλίο είναι διαφορετικό από κάθε άλλο σχετικά με την αποανάπτυξη, διότι είναι το πρώτο που προσπαθεί να απαντήσει το δύσκολο ερώτημα του «πώς» στην τρέχουσα πολιτική συγκυρία.
Πριν την πανδημία, έπρεπε να πείσουμε τους ανθρώπους για την αποανάπτυξη. Η δουλειά μας μπορεί να είναι κάπως πιο εύκολη τώρα, έχοντας τόσο απτά στοιχεία ότι το τρέχον σύστημα καταρρέει από το ίδιο βάρος του. Καθώς εισερχόμαστε σε μια δεύτερη μεγάλη οικονομική κρίση για πολλά χρόνια, ίσως κάποιοι από εμάς επιθυμούν να θεωρούν δεδομένη τη σοφία της παραγωγής και του καταναλωτισμού, μόνο και μόνο για να διατηρηθεί το σύστημα. Οι καιροί είναι ώριμοι για εμάς να εστιάσουμε σε αυτά που πραγματικά αξίζουν: όχι το ΑΕΠ, αλλά την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων και του πλανήτη. Με μια λέξη: στην αποανάπτυξη.
Πηγή: https://www.babylonia.gr/2020/05/25/i-ypothesi-tis-apoanaptyksis-ton-kairo-tis-pandimias/

Σάββατο 6 Ιουνίου 2020

Πόσες φορές «εισέβαλε» το Πεντάγωνο στις ΗΠΑ

του Άρη Χατζηστεφάνου

Η απειλή του Τραμπ να κινητοποιήσει τις ένοπλες δυνάμεις παρουσιάζεται σαν θλιβερή εξαίρεση στην ιστορία μιας δημοκρατικής χώρας. Στην πραγματικότητα το σύγχρονο αμερικανικό κράτος οικοδομήθηκε χάρη στις συνεχείς επεμβάσεις του στρατού εναντίον των ιθαγενών, των εργατών και των μαύρων.


Eνα παλιό ανέκδοτο έλεγε ότι στις ΗΠΑ δεν πραγματοποιούνται πραξικοπήματα γιατί δεν υπάρχει αμερικανική πρεσβεία. Ενα καλύτερο ανέκδοτο θα έλεγε ότι δεν χρειάζονται πραξικοπήματα, καθώς για δεκαετίες η χώρα βρισκόταν υπό τη στρατιωτική κατοχή… του Πενταγώνου.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο πανεπιστημιακός Ντέβιντ Ανταμς υπολόγισε ότι από το 1886 (οπότε υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία) μέχρι το 1990, στο εσωτερικό των ΗΠΑ σημειώνονταν κατά μέσο όρο «18 στρατιωτικές παρεμβάσεις με τη συμμετοχή 12.000 στρατιωτών, τον χρόνο».
Πριν προχωρήσουμε θα πρέπει βέβαια να αναφερθούμε στην τυπική διάκριση μεταξύ της εθνοφρουράς και των ενόπλων δυνάμεων. Λέμε «τυπική», γιατί η εθνοφρουρά, που ενεργεί σε επίπεδο πολιτείας, υπάγεται απευθείας στον στρατό ξηράς και την πολεμική αεροπορία. Στο κείμενο δεν θα ασχοληθούμε επίσης με τις στρατιωτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση ακραίων καιρικών φαινομένων ούτε με τις παρακολουθήσεις πολιτών από τις ένοπλες δυνάμεις. Δεν θα συζητήσουμε επίσης για το γεγονός ότι ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας χρησιμοποιούν οπλισμό και τεχνικές που αναπτύχθηκαν για πολεμικές αναμετρήσεις σε χώρες όπως το Ιράκ ή το Αφγανιστάν. Θα ασχοληθούμε με τις παρεμβάσεις του ομοσπονδιακού στρατού των ΗΠΑ σε αυτό που το Πεντάγωνο χαρακτηρίζει «κοινωνική αναταραχή» (civil disturbance).
Ο Ανταμς χρησιμοποιεί τον Αμερικανικό Εμφύλιο και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για να χωρίσει την ιστορία των στρατιωτικών επεμβάσεων σε τρεις περιόδους. Στην πρώτη ο στρατός αναλάμβανε, ως επί το πλείστον, να καταπνίξει εξεγέρσεις ιθαγενών και σκλάβων, στη δεύτερη απεργών και στην τρίτη ανέργων και φυλετικών μειονοτήτων που εξεγείρονταν.
Στην πρώτη περίοδο, τα όρια μεταξύ του στρατού και των τοπικών ομάδων ενόπλων είναι συχνά δυσδιάκριτα. Το 1835, πάντως, το αμερικανικό κράτος θα χρησιμοποιήσει το σύνολο του στρατού ξηράς, μαζί με 1.000 ναύτες, αρκετούς πεζοναύτες και παραστρατιωτικές δυνάμεις 30.000 ενόπλων, στον λεγόμενο Δεύτερο Πόλεμο του Σέμινολ εναντίον ιθαγενών. Είχε προηγηθεί ανάλογη κινητοποίηση λίγα χρόνια νωρίτερα, στον Πόλεμο του Μαύρου Γερακιού.
Μετά τον εμφύλιο ο ομοσπονδιακός στρατός θα κινητοποιηθεί άλλες 943 φορές εναντίον ιθαγενών. Η τελευταία σχετική παρέμβαση, μάλιστα, γίνεται το 1973, επί προεδρίας Νίξον, όταν ο στρατός συνδράμει το έργο της εθνοφρουράς και του FBI για τον έλεγχο της εξέγερσης των Ινδιάνων Σιού στην περιοχή Wounded Knee (Πληγωμένο Γόνατο). Πρόκειται παρεμπιπτόντως για την ίδια περιοχή όπου το 1890 ο αμερικανικός στρατός είχε σφαγιάσει εκατοντάδες ιθαγενείς – οι μισοί από τους οποίους ήταν γυναίκες και παιδιά.
Στην περίοδο πριν από τον Εμφύλιο ο Ανταμς καταγράφει και τουλάχιστον 250 εξεγέρσεις σκλάβων στον αμερικανικό Νότο, οι οποίες αντιμετωπίστηκαν από στρατιώτες. Εικάζει μάλιστα ότι η διαρκής άντληση στρατιωτών από τις δυνάμεις των Νοτίων, για τον έλεγχο των σκλάβων, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ήττα που υπέστησαν στον εμφύλιο πόλεμο.
Από το 1877 μάλιστα, δηλαδή 12 χρόνια μετά τον Εμφύλιο, ο αμερικανικός στρατός στρέφεται ανοιχτά εναντίον των εργατών και του συνδικαλιστικού κινήματος που προσπαθεί να οργανωθεί. Με αφορμή τη μεγάλη απεργία των σιδηροδρομικών εκείνης της χρονιάς, η εθνοφρουρά λαμβάνει τα χαρακτηριστικά με τα οποία τη γνωρίζουμε και σήμερα, με στόχο να απαλλάξει τις ένοπλες δυνάμεις από την ανάγκη συνεχούς μεταφοράς δυνάμεων για την αντιμετώπιση απεργιών. Είναι, πάντως, χαρακτηριστικό ότι, ενώ ο στρατηγός ΜακΚλέλαν υποστήριζε τότε ότι «οι μάχες του βιομηχανικού πολέμου πρέπει να δίνονται από τα στρατεύματα των Πολιτειών (εθνοφρουρά)», ο περιβόητος στρατηγός Απτον επέμενε ότι «ο ομοσπονδιακός στρατός είναι το καλύτερο εργαλείο για τους πολέμους των απεργιών».
Τελικά, ο ομοσπονδιακός στρατός θα συνεχίσει να επιχειρεί παράλληλα με την εθνοφρουρά εναντίον απεργών μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η βασική διαφορά των δυο Σωμάτων ήταν ότι η εθνοφρουρά συχνά πληρωνόταν απευθείας από επιχειρηματίες όπως ο Ροκφέλερ, που ήθελαν να διαλύσουν απεργίες στις βιομηχανίες τους. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ήταν η σφαγή του Λάντλοου το 1914, όπου η εθνοφρουρά σε συνεργασία με τις ένοπλες δυνάμεις του Ροκφέλερ άρχισαν να πολυβολούν τις γυναίκες και τα παιδιά απεργών ανθρακωρύχων που είχαν κατασκηνώσει σε περιοχές του Κολοράντο.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι εσωτερικές επεμβάσεις των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στρέφονται ως επί το πλείστον εναντίον κοινωνικών εξεγέρσεων που δεν αφορούν τόσο τους εργάτες όσο τους ανέργους και το αντιπολεμικό κίνημα. Από το 1961 έως το 1968 τουλάχιστον 200.000 στρατιώτες (εθνοφρουρά και ομοσπονδιακός στρατός) χρησιμοποιούνται εναντίον εξεγέρσεων. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Ντέιβιντ Ανταμς, οι επιχειρήσεις συνεχίζονται με ανάλογους ρυθμούς και τη δεκαετία του 1970, αν και το Πεντάγωνο σταμάτησε να δημοσιεύει σχετικά στατιστικά στοιχεία.
Ο απόηχος αυτών των επεμβάσεων φτάνει μέχρι την εξέγερση του Λος Αντζελες το 1992 – την τελευταία φορά που κινητοποιούνται δυνάμεις του Πενταγώνου στο εσωτερικό της αμερικανικής επικράτειας. Νωρίτερα, πάντως, 30.000 ομοσπονδιακοί στρατιώτες χρησιμοποιήθηκαν σαν απεργοσπάστες στις απεργίες στα ταχυδρομεία, ενώ το 1982 ο Ρόναλντ Ρέιγκαν θα αναθέσει σε 1.248 ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας της Πολεμικής Αεροπορίας να σπάσουν την απεργία των πιλότων και του προσωπικού των αεροδρομίων – το κύκνειο άσμα του μεταπολεμικού συνδικαλισμού στις ΗΠΑ.
Την επόμενη φορά λοιπόν που κάποιος θα κατηγορήσει τον Ντόναλντ Τραμπ ότι υπερέβη τα εσκαμμένα της αστικής δημοκρατίας των ΗΠΑ, μπορούμε να του θυμίσουμε ότι αυτός ο φριχτός πρόεδρος είναι ίσως ο σημαντικότερος υμνητής μιας μακροχρόνιας αμερικανικής παράδοσης. Της παράδοσης επάνω στην οποία οικοδομήθηκε ο καπιταλισμός των ΗΠΑ.

info-war.gr

Δευτέρα 25 Μαΐου 2020

Από την πανδημία του Covid στην πανδημία της μοναξιάς

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη


Το άρθρο αυτό δεν είναι άρθρο που προτρέπει σε «επανάσταση», δεν είναι ένα άρθρο που προτρέπει σε ανυπακοή στις οδηγίες και υποδείξεις των αρμόδιων υπουργείων, δεν είναι ένα άρθρο που επιχειρεί να αμφισβητήσει τα συμπεράσματα των ειδικών επιδημιολόγων -ειδικά αυτό το κάνουν από μόνοι τους-. Το άρθρο αυτό επίσης δεν υπερασπίζεται την νεοφιλελεύθερη αποθέωση της οικονομίας σε βάρος της ανθρώπινης ζωής, ούτε επιχειρεί να «πουλήσει» μια κάποια βεβαιότητα, σε καιρούς μέγιστης ανθρώπινης ανασφάλειας, όπως προσπαθούν οι διάφορες θεωρίες συνωμοσίας.

Είναι ίσως λίγο παράδοξο που ένα άρθρο ξεκινά με μια τέτοια «δήλωση νομιμοφροσύνης» ή με την ανάγκη να πει τι «δεν είναι» και όχι σε τι αποσκοπεί, αλλά να που φαίνεται αναγκαίο. Και αυτό ακριβώς, δηλαδή η ρητή ή άρρητη «υποχρέωση» συμμόρφωσης με την κυρίαρχη αφήγηση, δεν είναι καθόλου έξω από τα ζητούμενα του. Γιατί η αλήθεια είναι ότι όποιος δεν έσπευσε να υιοθετήσει πλήρως την κρατική αφήγηση σε σχέση με την πανδημία, όποιος τόλμησε να ψελλίσει έστω ενδοιασμούς ή να εκφράσει τον σκεπτικισμό και την ανησυχία του για τις συνέπειες των μέτρων περιορισμού ένοιωσε στη «γαλαρία του χαρτοπόλεμου τη βία» ή του διαδικτύου τη βία, για να είμαστε πιο ακριβείς.

Ξεκινώντας έτσι ας προτάξουμε ένα αφορισμό: δεν είναι ανάγκη να μισιόμαστε επειδή διαφωνούμε!

Παρ’ ότι λοιπόν δεν αποθαρρύνω τη συμμόρφωση με τις συστάσεις των αρμοδίων, χρειάζεται να θίξουμε το γεγονός ότι η κοινωνική απόσταση, η απομόνωση και η αυξημένη δυσπιστία που φορτίζει τις διαπροσωπικές μας σχέσεις λόγω πανδημίας, προφανώς υπήρχαν ως «πανδημία της α-σχετίας», πολύ πριν από την παρούσα κρίση.

Γνωρίζουμε επίσης, από τις σχετικές επιστημονικές έρευνες, ότι η κοινωνική αποστασιοποίηση, η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση είναι παράγοντες κινδύνου συσχετισμένοι άμεσα με την πρόωρη θνησιμότητα στον δυτικό κόσμο. Ειδικότερα, η Dr. Julianne Holt-Lunstad, καθηγήτρια Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης στο Brigham Young University και οι συνεργάτες της, διεξήγαγαν μια μετα-ανάλυση εξετάζοντας δεδομένα που συλλέχθηκαν μελετώντας πάνω από 3,4 εκατομμύρια συμμετέχοντες για μια περίοδο μερικών ετών και διαπίστωσαν ότι:

  • η μοναξιά σχετίζεται με πρόωρο θάνατο κατά 26%,
  • η κοινωνική απομόνωση σχετίζεται με πρόωρο θάνατο κατά 29%,
  • το να ζει κανείς μόνος του σχετίζεται με πρόωρο θάνατο κατά 32%.
  • Αντίθετα, η κοινωνική σύνδεση είναι προστατευτικός παράγοντας, που μειώνει τον κίνδυνο θνησιμότητας κατά 50%.

Τι μας λέει αυτό; Ότι τα μέτρα που λήφθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι πιθανόν να αυξάνουν στατιστικά σημαντικά την πρόωρη θνησιμότητα, αν και αυτό θα εξαρτηθεί προφανώς από τον χρόνο έκθεσης του πληθυσμού σ’ αυτές τις συνθήκες περιορισμού.

Προκύπτει επίσης το επιστημονικό συμπέρασμα ότι η κοινωνική σύνδεση είναι ένας σημαντικός προστατευτικός παράγοντας της ανθρώπινης ζωής.

Ίσως όμως χρειάζεται στο σημείο αυτό να αποσαφηνίσουμε μερικές έννοιες. Η κοινωνική απομόνωση είναι το να βρίσκεται κανείς αντικειμενικά μόνος, έχοντας λίγες σχέσεις ή σπάνια κοινωνική επαφή. Ενώ η μοναξιά είναι το να αισθάνεται κανείς υποκειμενικά μόνος. Στην πραγματικότητα, το αίσθημα μοναξιάς ορίζει ένα χάσμα, μια απόσταση, ανάμεσα στο επιθυμητό και στο πραγματικό επίπεδο σύνδεσης που βιώνει κάποιος.

Με την έννοια αυτή μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί αρκετοί άνθρωποι ένιωσαν και ανακούφιση με τα περιοριστικά μέτρα, καθώς το χρόνιο αίσθημα μοναξιάς που βίωναν ήδη βρισκόταν τώρα έξω από το πεδίο της προσωπικής τους ευθύνης (κάποιος άλλος το αποφάσιζε) και επίσης έλαβε μαζικά χαρακτηριστικά (όλοι πια ένοιωθαν μοναξιά).

Άλλο τόσο μπορούμε επίσης να κατανοήσουμε την θυελλώδη συχνά αντίδραση τους σε όσους τολμούσαν να αμφισβητούν, έστω και κατ’ ελάχιστον, τα περιοριστικά μέτρα. Η ανακουφιστική απενοχοποίηση και η φυσιολογικοποίηση της μοναξιάς είναι «πολύ μεγάλο πράγμα» για να το χάσει κανείς έτσι εύκολα. Φαντάσου να διψάς για χρόνια, να νιώθεις πολύ ενοχικά γι’ αυτό, αλλά να έχεις παγιδευτεί στη δίψα σου – και μια ωραία μέρα να σου λένε «από εδώ και πέρα είναι υποχρεωτικό να διψάς» και επίσης «θα διψάμε όλοι μας». Που να δεχτείς να ακούσεις κουβέντα για νερό! Ούτε τσιμουδιά!

Ας είμαστε, λοιπόν, ειλικρινείς. Η μοναξιά υπήρχε από χρόνια και τώρα κάπως έγινε «νόμιμη», εύλογη και περίπου φυσιολογική συνθήκη επιβίωσης.

Η μοναξιά υπήρχε χρόνια πριν και ως προαπαιτούμενο, αλλά και ως συνέπεια της κυρίαρχης κουλτούρας της επίδοσης. Κι αυτό γιατί, μέσα σε μερικές δεκαετίες το σύστημα της άνευ ορίων επίδοσης υποκατέστησε-υπεραναπλήρωσε την υπαρξιακή ανάγκη της άνευ όρων Αγάπης. Η ανάγκη για άνευ όρων σύνδεση, δηλαδή, παρακάμφθηκε από την ανάγκη για άνευ ορίων επίδοση. Όμως με τον τρόπο αυτό, η αποδοχή, η αγάπη, συνδέθηκε σε μια παράδοξη και πρωτοφανή συνάρτηση με την πάσης φύσεως απόδοση.

Η μητέρα που λέει θα σ’ αγαπώ άμα είσαι καλό παιδί, καλός μαθητής κ.λπ., ο πατέρας που λέει, με τον τρόπο του, θα σ’ αγαπάω άμα είσαι μάτσο άντρας, η/ο σύντροφος που θα σε αποδέχεται μόνο αν και στο βαθμό που θα έχεις διαφόρων ειδών επιδόσεις, αλλά και ο εργοδότης που ανακηρύσσει τον “υπάλληλο του μήνα”, έως και το κόμμα που πετυχαίνει στα εκλογικά ποσοστά του, η αποτελεσματική επίδοση ορίστηκε ως μοναδικό προαπαιτούμενο, όχι μόνο της αποδοχής ή/και της αγάπης, αλλά και αυτής ακόμη της ύπαρξης. «Αποδίδω, άρα υπάρχω» θα ήταν το νέο cogito.

Κι αυτό ακριβώς, η εναγώνια αναμέτρηση του Εαυτού με τον πρωταθλητισμό της επίδοσης, οδήγησε τον ανθρώπινο ψυχισμό σε μια άνευ προηγουμένου αυτο-εκμετάλλευση, μέχρι το τελικό burn-out. Όλοι έγιναν πια επενδυτές στον ίδιο τον Εαυτό τους! Η άνευ όρων αγάπη και αποδοχή, φάνταζε σαν “μια ιστορία που δεν συμφέρει”, ένα ανόητο ξόδεμα, κατάλληλο ίσως μόνο για εφήβους, αφελείς και παρηγορητικές συνεδρίες ψυχοθεραπευτών.

Το ατομικό συμφέρον έγινε ο βασικός πυροδοτικός κινητήρας της ανθρώπινης δραστηριότητας και οι διαπροσωπικές σχέσεις υποχρεώθηκαν να υπαχθούν, συνειδητά ή μη συνειδητά στο ίδιο ανελαστικό πλαίσιο. Η μοναξιά έγινε, ως εκ τούτου, το εύλογο τίμημα της με κάθε τρόπο επίδοσης.

Η ίδια αυτή κουλτούρα της επίδοσης είναι που πήγε χέρι-χέρι με την κουλτούρα της θετικότητας. Αυτή η αφάνταστη ανοησία που απαιτούσε με το στανιό από τους ανθρώπους να απαλλαγούν από τα όποια «αρνητικά» συναισθήματα τους, να μην πενθούν τις απώλειες τους, να μην εμφανίζουν τα αληθινά συναισθήματα τους, αν αυτά δεν ήταν ευχάριστα, και εν πάση περιπτώσει, αν δεν μπορούν τότε να απομονωθούν και να αφήσουν τους Άλλους να ζήσουν τη χαρά τους. Διότι ως γνωστόν «You Only Live Once (YOLO)» και «να είσαι ο Εαυτός σου» και «good vibes only» και λοιπά και λοιπά. Ή θα προσποιηθείς λοιπόν πως είσαι κάποιος ευχάριστος και θετικός άλλος ή καταδικάζεσαι σε απομόνωση. Μόνο που και στις δυο περιπτώσεις είσαι καταδικασμένος στην ά-σχετη μοναξιά, ακόμη κι αν «ζεις», «μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μες στις πολλές κινήσεις κι ομιλίες». Κρύψαμε, με άλλα λόγια, τους αυθεντικούς εαυτούς μας κάτω από τόνους καταναγκαστικής θετικότητας, τέτοιας ισχύος που ούτε στο Facebook δεν επιτράπηκε να εκφραστεί ως dislike.

Ώσπου μια μέρα ήρθε ο Φόβος. Ο νέος θυμικός κινητήρας των πάντων. Κι εκεί οι άνθρωποι χρειάστηκαν και πάλι τις σχέσεις, τον έρωτα, την αγάπη, την αποδοχή. Γιατί, το ξέρουμε καλά, ήδη από την πρώιμη σχέση με την μάνα μας, ότι μόνο έτσι νικιέται ο Φόβος. Αλλά, τι τραγικό! Τώρα ο Φόβος προέρχονταν από την ίδια τη σχέση, από το άγγιγμα, από την κοινωνικότητα με τον άγνωστο Άλλο. Τώρα ο φόβος προέρχονταν απ’ αυτό που μπορούσε να μας σώσει από τον Φόβο. Τώρα η πανδημία της μοναξιάς που είχε προηγηθεί έπαιρνε την εκδίκηση της. Η ίδια η περιφρονημένη αρνητικότητα έπαιρνε την εκδίκηση της, καθώς η ιδέα και μόνο να «ήσουν θετικός» (στον ιό) ήταν κάτι τρομακτικό.

Η παλιά επιδημία μοναξιάς που ήταν άμεση συνέπεια της δυσκολίας να επιβιώσει κανείς μέσα στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, η παλιά επιδημία μοναξιάς εξ’ αιτίας της δυσκολίας των ανθρώπων να συγκροτούν αληθινές σχέσεις, μέσα στο τρεχαλητό αναζήτησης της αέναης θετικότητας, ενέσκηψε τώρα δριμύτερη και μάλιστα ως προϋπόθεση της επιβίωσης.

Η για χρόνια «σμιλεμένη» από τον καπιταλισμό κοινωνική αναπαράσταση, η ενσωματωμένη αντίληψη, ότι οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως «κακοί» και ανταγωνιστικοί, η κυρίαρχη «πιπίλα» των οικογενειακών και εκπαιδευτικών συστημάτων, το επαναλαμβανόμενο μοτίβο που μπόλιαζε με δυσπιστία έως και παράνοια κάθε ανθρώπινη σχέση, είναι πλέον όρος επιβίωσης.

Η κόλαση είναι όχι οι άλλοι, γενικώς και αορίστως, αλλά ο κάθε Άλλος, έξω από μένα. Και τα σύνορα της επικράτειας μου βρίσκονται πλέον στο κατώφλι του διαμερίσματος μου, για να μην πούμε στο δέρμα που περιβάλλει το σαρκίο μας.

Ο αόρατος εχθρός ιός, η απειλή χωρίς έναν ορισμένο χρονικό ορίζοντα τέλους, η ενσάρκωση της απειλής στο πρόσωπο του Άλλου, το πρόσωπο του Άλλου που οφείλει να κρύβεται, η αφή που πρέπει να διαμεσολαβείται από το πλαστικό γάντι ή το πλεξιγκλάς, η επι-κοινωνία που «τι καλά, ευτυχώς» διαμεσολαβείται-ρυθμίζεται-ελέγχεται από τον ψηφιακό μεσάζοντα «λαδέμπορα», όλα αυτά νομιμοποιούν ως αναγκαστική τη διαλυτική, για την ύπαρξη, σχέση καπιταλισμού-ατομικισμού. Η πιο ακραία μορφή εσωστρεφούς εξατομίκευσης, η καλύτερη τονωτική ένεση στον καπιταλισμό, είναι εδώ με την ανοχή μας, αν όχι και με τις ευλογίες μας.

Αυτό που συμβαίνει δηλαδή είναι ότι αν είχαμε μέχρι χθες μια ελπίδα οι άνθρωποι κάποια στιγμή να πάψουν να είναι θύματα του χρονοδιαγράμματος τους και της ακατάσχετης αυτό-εκμεταλλευτικής επίδοσης, οι νέες συνθήκες θα εξωθούν, μάλλον, όλο και περισσότερο σε μια εργασία ψηφιακού φασόν, με ακόμη περισσότερες ώρες κακοπληρωμένης εργασίας, ακόμη λιγότερο ελεύθερο χρόνο και ακόμη μεγαλύτερη μοναξιά. Και, κυρίως, με λιγότερες ελπίδες αποπαγίδευσης του ψυχισμού από το δίχτυ της επίδοσης και της μοναξιάς, επειδή αυτό, όχι μόνο δεν θα είναι εφικτό, αλλά επίσης περίπου θα απαγορεύεται.

Στην πραγματικότητα η πανδημία επιχειρεί να θέσει τον ανθρώπινο ψυχισμό μπροστά σ’ ένα συγκλονιστικό δίλημμα: επιβίωση ή κοινωνική σύνδεση-σχέση; Επιχειρείται, δηλαδή, να αλλάξει κυριολεκτικά η πίστα του καπιταλιστικού παιχνιδιού. Γιατί μια κουβέντα είναι το «είμαι μόνος, γιατί δεν προλαβαίνω να σχετιστώ» και άλλη κουβέντα είναι το «είμαι μόνος, για να επιβιώσω». Η μοναξιά αναδύεται, τώρα, ως όρος επιβίωσης, ως ζήτημα ζωής και θανάτου. Η μοναξιά διαδίδεται πλέον ως πολιτισμικό πρότυπο, μέχρις ότου να εγκαθιδρυθεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων ως η νέα φυσιολογικότητα. Ο καπιταλισμός παράγει την μοναξιά και η πανδημία την επικυρώνει ως μονόδρομο ΤΙΝΑ. Και είναι τέτοια η ισχύς αυτού του πολιτισμικού προτύπου που απαλλάσσει πλέον τους ανθρώπους από την παλιά ντροπή να δηλώσουν την μοναχικότητα τους. Δεν ντρέπομαι πια για την μοναξιά μου. Δεν έχω λόγο να ντρέπομαι για την α-σχετία της ζωής μου. Αντίθετα μπορεί να είμαι και υπερήφανος γιατί αυτό είναι δείγμα υπευθυνότητας, σύνεσης και… αλληλεγγύης στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Η πολιτισμική φετιχοποίηση της απομόνωσης, η περίπου θρησκειοποίηση της, απενοχοποίησε την μοναξιά, αθώωσε την περίκλειστη απομόνωση, αποθέωσε τον επιβιωτικό ατομοκεντρισμό ενός «Ελάχιστου Εαυτού». Τώρα πια το να είσαι απομονωμένος δεν θα απασχολεί ούτε καν τους ψυχολόγους. Η πανδημία του Covid μετέτρεψε την πανδημία της μοναξιάς σε «υγιή» κανονικότητα.

Τώρα πια για την μοναξιά δεν θα φταίει κανείς. Ούτε ο καπιταλισμός, ούτε το άτομο που «κάτι κάνει λάθος». Τώρα θα φταίει ένας αόρατος εχθρός. Κι έτσι με δεδομένη την μοναξιά ή την επικινδυνότητα της σύνδεσης, δεν θα υπάρχει κάτι καλύτερο να κάνει κανείς από το να εργάζεται, όλο και πιο πολύ, όλο και πιο αποδοτικά.

Άλλωστε, είμαστε ήδη όλοι τόσο μολυσμένοι από τα πολιτισμικά πρότυπα που συσχετίζουν την αξία της ύπαρξης μας με την καπιταλιστική ή όποια άλλη επίδοση μας, που αυτό -η θετική μας επίδοση- μοιάζει να είναι το μεγαλύτερο διακύβευμα. Πόσες συνδέσεις δεν εγκαταλείψαμε άραγε, οι περισσότεροι, για να διατηρήσουμε την εκθεσιακή αξία μας στην επιδοσιακή αρένα!

Σε κάθε περίπτωση, η πανδημία κατέστησε σαφές το αυτονόητο ότι «χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλο». Και την ίδια στιγμή περίπου το απαγόρευσε να συντελεστεί.

Και κάπως έτσι, η μη αγάπη, η μη αποδοχή, η ά-σχετη απομονωμένη ύπαρξη είναι πλέον αναγκαστικά δικαιολογημένη, αλλά και “νόμιμη”. Με τη σφραγίδα του αρμόδιου υπουργείου. Τώρα, επιτέλους, οι άνθρωποι θα μπορούν χωρίς ενοχές να πέσουν με τα μούτρα στην επίδοση.

Γιατί “αν δεν καώ εγώ, αν δεν καείς εσύ, αν δεν καούμε εμείς… ”στη δουλειά… δεν θα μας έχει μείνει και τίποτα άλλο να κάνουμε… για να επιβιώσουμε.

Αυτό οφείλουμε να σταματήσουμε. Και γι’ αυτό χρειαζόμαστε, εξαιρετικά επειγόντως, ο ένας τον άλλο. Να σπάσουμε δηλαδή το ψευδές κέλυφος της μοναχικής επιβίωσης και να ζήσουμε μαζί, παρ’ όλα αυτά. Κι’ αυτό σημαίνει πως ακόμη κι αν διαφωνούμε πρέπει να μάθουμε να αγαπιόμαστε.

*Ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης είναι αναπτυξιακός και κοινωνικός ψυχολόγος – Βοηθός διδασκαλίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου

Πηγή: http://sioualtec.blogspot.com/2020/05/covid.html