«Η είδηση του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου δεν ξάφνιασε τους Έλληνες της Σουηδίας. Eξ αποστάσεως, μέσω του ραδιοφώνου, παρακολουθούσαν στενά τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Είχαν προηγηθεί συλλαλητήρια στη Στοκχόλμη ενάντια σ’ έναν απροσδιόριστο κίνδυνο, που διαφαινόταν στην ελληνική πολιτική σκηνή». Έτσι περιγράφει την ημέρα εκείνη, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από τη Στοκχόλμη, ο πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού Σουηδίας (ΚΕΠΣ), ερευνητής Ανδρέας Μπούκας.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι στελέχη της Αριστεράς, που συμμετείχαν στη δράση των συλλόγων Ελλήνων μεταναστών, όπου οι καθημερινές συζητήσεις ήταν έντονες, με μόνιμο θέμα τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, είχαν διαβλέψει τον κίνδυνο μιας στρατιωτικής επέμβασης. Η είδηση της επιβολής της δικτατορίας προκάλεσε την άμεση και έντονη αντίδρασή τους.
«Την ίδια μέρα, το απόγευμα της 21ης Απριλίου και ύστερα από συνάντηση στο χώρο του Ελληνικού Συλλόγου της Στοκχόλμης, εκδόθηκε η πρώτη αντιδικτατορική προκήρυξη και συστάθηκε μια από τις πρώτες – αν όχι η πρώτη – παγκοσμίως επιτροπή αγώνος», τονίζει ο κ. Μπούκας.
Η προκήρυξη καλούσε όλους τους Έλληνες, σε κεντρικό σημείο της πόλης της Στοκχόλμης, στην «πρώτη πανελληνική συγκέντρωση διαμαρτυρίας», στις 23 Απριλίου 1967, στις 3 μ.μ., με συνθήματα «Κάτω η δικτατορία», «Κάτω ο φασισμός», «Εμπρός για μια Ελλάδα ελεύθερη, ανεξάρτητη, δημοκρατική».
Η συγκέντρωση σημείωσε πρωτοφανή επιτυχία. Το βράδυ της ίδιας μέρας εξελέγη το πρώτο επταμελές προεδρείο της επιτροπής, γνωστή στη συνέχεια ως «Ελληνική Αντιδικτατορική Επιτροπή» ή «Ελληνική Επιτροπή για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα».
Μεταξύ των μελών της επιτροπής, από την πρώτη στιγμή, διακρίνονται οι Μανόλης Πονηρίδης (πρόεδρος,), Μπάμπης Καλατζής (γραμματέας και η ψυχή της επιτροπής), Γιώργος Τσοκάνης (επί χρόνια πρόεδρος του Συλλόγου Στοκχόλμης και στη συνέχεια της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων και Κοινοτήτων Σουηδίας). Επίσης, οι: Κώστας Συνοδινός, Χρυσόστομος Κοτσίνας, Δημήτρης Βαρβούζος, Γιάννης Πετρίδης, Σπύρος Παπασπυρόπουλος, Γιώργος Κακοσαίος, καθώς και οι τότε νεαροί Παν. Πριφτάκης και Θεοδ. Δημόπουλος. Όλοι τους, στελέχη ή φίλοι της Αριστεράς. Η Επιτροπή έθεσε ως πρώτους στόχους τη συσπείρωση των Ελλήνων, τη διαφώτιση της κοινής γνώμης και τη δημιουργία επιτροπής Σουηδών για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα.
«Στο διάστημα που ακολούθησε, η Επιτροπή ‘αγκάλιασε’ τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων της Σουηδίας. Κίνησε το ενδιαφέρον και επηρέασε άμεσα τη σουηδική κοινή γνώμη, πέτυχε μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες τη δημιουργία μιας Σουηδικής Επιτροπής για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα, ενώ αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τις ανά τον κόσμο ανάλογες αντιδικτατορικές επιτροπές. Μόλις δύο μήνες αργότερα, διοργανώθηκε η πρώτη Πανσουηδική Αντιδικτατορική Συνδιάσκεψη, με συμμετοχή ατόμων ακόμη και από τη Νορβηγία, αλλά και την Αμερική. Οι διαδηλώσεις και εκδηλώσεις των επιτροπών (ελληνικής και σουηδικής) πλαισιώθηκαν από μεγάλο αριθμό Σουηδών, εκ των οποίων πολλοί άνθρωποι των Τεχνών και των Γραμμάτων, συνδικαλιστές, αλλά και πολιτικοί όλων των κομμάτων της Σουηδικής Βουλής», αφηγείται ο κ. Μπούκας.
- Ο Τύπος της Σουηδίας
Εν τω μεταξύ, ο Τύπος της Σουηδίας παρακολουθούσε και παρουσίαζε, σ’ όλη τη διάρκεια της επταετίας, τις δράσεις των αντιδικτατορικών Επιτροπών.
Η αποτελεσματική οργανωτική δομή των επιτροπών, η μαζική παρουσία Ελλήνων και Σουηδών σε εκδηλώσεις (διαδηλώσεις, συναυλίες, θέατρα, εκδόσεις ενημερωτικών εντύπων, εκκλήσεις αποχής από τουριστικά ταξίδια στην Ελλάδα των συνταγματαρχών, επιστολές για την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, ενίσχυση οικογενειών πολιτικών κρατουμένων κ.ά.) δημιούργησε ένα κίνημα δίχως αντίστοιχο προηγούμενο στην ιστορία της Σουηδίας.
«Το κίνημα ξεπέρασε, αλλά και ενίσχυσε το τότε κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, έδωσε αντικείμενο και πρόβαλλε το έργο της Σουηδικής ‘Amnesty’ (Διεθνής Αμνηστία), ενώ αποτέλεσε τη βάση, πάνω στην οποία δημιουργήθηκε το «Σουηδικό Συμβούλιο Θεμάτων Προσφύγων». Ήταν το έναυσμα δημιουργίας του Ελληνικού Φοιτητικού Συλλόγου και πολλών τοπικών ελληνικών συλλόγων σε διάφορες πόλεις της Σουηδίας», τονίζει ο Ανδρέας Μπούκας.
- Ο ρόλος του Ανδρέα Παπανδρέου
Ο πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού Σουηδίας δεν παραλείπει να αναφερθεί στο ρόλο του ιδρυτή του ΠΑΚ, Ανδρέα Παπανδρέου και τη δράση του Μίκη Θεοδωράκη στη Σουηδία.
«Στην ουσιαστική οργανωτική δουλειά, στο πολιτικό κλίμα που διαμόρφωσαν, αλλά και στη φήμη των Επιτροπών, βασίζονται τόσο η επιλογή της Σουηδίας από τον Ανδρέα Παπανδρέου για να ανακοινώσει τη σύσταση του ΠΑΚ, στη Στοκχόλμη, στις 26 Φεβρουαρίου 1968, οι τακτικές επισκέψεις και η δράση του Μίκη Θεοδωράκη στη Σουηδία, αλλά ακόμη και η σύσταση της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων και Κοινοτήτων Σουηδίας, το 1972. Οι Επιτροπές αυτές, αποτέλεσαν ακόμη μοντέλο για τη σύσταση ανάλογων αντιδικτατορικών οργανώσεων, με στόχο την καθιέρωση της Δημοκρατίας στη Χιλή», σημειώνει ο κ. Μπούκας.
Οι δράσεις των Επιτροπών δημιούργησαν ευνοϊκές συνθήκες και για την εμβάθυνση των κάθε είδους κοινωνικών σχέσεων μεταξύ Ελλήνων και Σουηδών, την περίοδο 1967-‘74, αλλά και καλές προϋποθέσεις για τις σχέσεις Ελλάδας-Σουηδίας, στη μεταπολίτευση.
- Τα έντυπα του αντιδικτατορικού αγώνα στη Σουηδία
Περί τα 70 έντυπα αντιδικτατορικού χαρακτήρα εκδόθηκαν συνολικά στη Σουηδία, μεταξύ αυτών βιβλία, ενημερωτικά φυλλάδια, επίσημες εκθέσεις επιτροπών και περιοδικά έντυπα, τα οποία φυλάσσονται στο Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού Σουηδίας. Από τα περιοδικά έντυπα που ξεχώρισαν ήταν, σύμφωνα με τον κ. Μπούκα, ο «Αγώνας», της Ελληνικής Επιτροπής για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα.
«Ήταν η πρώτη προσπάθεια αντιδικτατορικής περιοδικής έκδοσης στη Σουηδία στην ελληνική γλώσσα», σημειώνει ο κ. Μπούκας, προσθέτοντας πως ο «Αγώνας» άρχισε να εκδίδεται το Σεπτέμβριο του 1967, αλλά δεν κράτησε για πολύ, καθώς σταμάτησε έπειτα από δύο τεύχη-φύλλα.
Η αντίστοιχη προσπάθεια της Σουηδικής Επιτροπής για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα, «Greklands Bulletin», στη σουηδική γλώσσα, που ξεκίνησε σχεδόν ταυτόχρονα, εκδιδόταν σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας. Την ευθύνη της έκδοσης είχε η Επιτροπή Νότιας Σουηδίας, με πρόεδρο τον Νίκο Μάρκοβιτς, με Σουηδούς στη συντακτική επιτροπή, αλλά και εκπρόσωπο της Νορβηγικής Αντιδικτατορικής Επιτροπής.
Άλλα περιοδικά έντυπα ή ενημερωτικά δελτία που ξεχώρισαν, σύμφωνα πάντα με τον Ανδρέα Μπούκα, ήταν: «Τα Τετράδια της Δημοκρατίας», το «Ζ», ο «Λαϊκός Λόγος», το «Δελτίο της ΕΔΑ», ο «Δεσμώτης», οι «Φίλοι του ΠΑΚ», η «Ξαστεριά». Ακόμη, κυκλοφόρησαν πολλές, ολιγοσέλιδες, χειρόγραφες, πολυγραφημένες φυλλάδες, όπως η «Αδέσμευτη Ελλάδα» και ο «Προμηθέας».
Το 1972 άρχισε να εκδίδεται το περιοδικό της κοινότητας Στοκχόλμης «Μετανάστης», με έμμεσο, αλλά σαφέστατο αντιδικτατορικό χαρακτήρα.
Τα περιοδικά έντυπα/δελτία εκδόθηκαν κυρίως στην ελληνική και σουηδική γλώσσα, ενώ μερικά βγήκαν και στην αγγλική.
«Τα αντιδικτατορικά έντυπα κυκλοφορούσαν ευρέως σε όλη τη Σκανδιναβία και ήταν ταυτόχρονα μια σημαντική πηγή άντλησης στοιχείων και υλικού για παρόμοιες αντιδικτατορικές εκδόσεις άλλων χωρών. Οι στόχοι των εντύπων, σε γενικές γραμμές επιτεύχθηκαν σε όλα τα επίπεδα. Το κοινό ενημερώθηκε, απέκτησε δημοκρατικότερη συνείδηση και συνάμα αντιδικτατορική αντίληψη. Η πολιτική και οικονομική πίεση που έμμεσα εξασκήθηκε στη Χούντα συνέβαλλε στην απομόνωσή της και στην τελική της πτώση», επισημαίνει ο Ανδρέας Μπούκας.
- Βιβλία
Τα βιβλία που εκδόθηκαν στη Σουηδία την εποχή εκείνη ήταν κυρίως στη σουηδική γλώσσα, όπως για παράδειγμα το Förraderiet mot Grekland (Η προδοσία κατά της Ελλάδας) της Σουηδικής Επιτροπής για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα, το βιβλίο του Ανδρέα Παπανδρέου «Dodsdomd demokrati» (Η δημοκρατία στο απόσπασμα), το «Diktaturen i Grekland» (Η δικτατορία στην Ελλάδα) του Jorgen Larsen, το «Kungen och den grekiska tragedin» (Ο βασιλιάς και η ελληνική τραγωδία) του Adolph Rastem, η Έκθεση Σκανδιναβών Πολιτικών «Rapport fran Aten», ύστερα από επίσκεψη στην Ελλάδα, το βιβλίο του Ανδρέα Νενεδάκη «Svart april» (Μαύρος Απρίλης), το βιβλίο του Περικλή Κοροβέση (ελληνικά και σουηδικά) «Metoden» (Ανθρωποφύλακες), οι ποιητικές συλλογές του Κωστή Παπακόγκου «Τουριστικός οδηγός», «Τα κύματα της Ρόδου» (ελληνικά και σουηδικά), «Ostraka», «Polarnatt» (πολική νύχτα) και διάφορες ανθολογίες με κείμενα πολιτικών, συγγραφέων και προσωπικοτήτων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου